Από πού πήραν τα ονόματά τους τα ελληνικά νησιά; (7)

Τήλος

Σύμφωνα με τη μυθολογία η Τήλος πήρε το όνομά της από τον μικρότερο γιο της Αλίας, αδελφής των Τελχίνων και Ήλιου. Όταν η Αλία αρρώστησε βαριά, ο Τήλος ήρθε στο νησί να μαζέψει βότανα για τη θεραπεία της. Αφού η Αλία έγινε καλά, ο γιός της επέστρεψε στο νησί και από ευγνωμοσύνη έκτισε ιερό προς τιμή του Ήλιου - Απόλλωνα και του Ποσειδώνα.

Βέβαια, η δικαιολόγηση της ονομασίας του νησιού με αυτόν τον μύθο, είναι ανεπαρκής. Το ίδιο ίσχυε για όλα τα νησιά κα τόπους που έχουν προελληνικές καταλήξεις, π.χ. -νθος, -λος, -σσος, -τος και που οι αρχαίοι Έλληνες δεν καταλάβαιναν τη σημασία τους. Έτσι για το καθένα έπλασαν ένα μύθο.

Ωστόσο ο μύθος αυτός που σχετίζεται άμεσα με τη Ρόδο και τους Τελχίνες, σύμφωνα με τις νέες απόψεις των μελετητών, απηχεί την ζωντανή ανάμνηση των αρχαίων για την κατάκτηση του νησιού και της Ρόδου από τους δραστήριους θαλασσοκράτορες, τους Μινωίτες.

Από τα ρωμαϊκά χρόνια οι ιστορικοί επαναλαμβάνοντας ο ένας τον άλλον, την αποκαλούσαν εσφαλμένα Αγάθουσα και Τεύτλουσα (πρόκειται για το νησί Σεσκλί κοντά στη Σύμη). Τα λάθη συνεχίστηκαν μέχρι τον 14^ο αιώνα μ.Χ., οπότε εμφανίστηκε νέα ονομασία του νησιού ως Piscopi(a), αρχικά από λάθος των χαρτογράφων αλλά και από πολιτική σκοπιμότητα των Βενετών φεουδαρχών της Piscopi Κύπρου, των Comaro, που επιδίωκαν κυριαρχικά δικαιώματα στην Τήλο. Σ’ αυτήν τη σκόπιμη πλάνη βασίστηκαν και οι Ιταλοί από το 1912 για να υποστηρίξουν την κατακτητική τους διάθεση στο χώρο της Δωδεκανήσου. Γράφτηκαν διάφορες ανακριβείς θεωρίες, γύρω από την ερμηνεία της ονομασίας Piscopi. Ένα όμως είναι βέβαιο, ότι το νησί ονομαζόταν απ' όλους τους Έλληνες και απ’ τα βάθη των αιώνων «Τήλος» και μάλιστα σε πορτολάνους του 15^ου  αι. σημειώνεται με την τοπική προφορά ως «Ντήλος».

Τήνος

Η Τήνος έλαβε την ονομασία της από το βασιλιά Τήνο, τον πρώτο οικιστή του νησιού και αρχηγό μιας ομάδας Ιώνων από την Καρία της Μικράς Ασίας, που κατοίκησε εδώ κατά τα προϊστορικά χρόνια. Μία τοπική παράδοση αποδίδει το όνομα στην πριγκίπισσα Τήνο. Μεταγενέστερες φημολογίες θέλουν το νησί να έχει λάβει και τα προσωνύμια «Υδρούσα», εξαιτίας των άφθονων πηγών και νερών στο μέρος, αλλά και «Οφιούσα» ή «Φιδούσα» από το πλήθος των φιδιών. Σύμφωνα µε κάποιους μελετητές η τελευταία ονομασία έχει ερμηνευτεί λανθασμένα, αφού «φίδες» ή «εφίδες» είναι κάποιο είδος κέδρου που ευδοκιμούσε στο νησί (σήμερα το συναντούμε µόνο στην περιοχή του Πανόρμου), και όχι ερπετά. Μάλιστα, την ξεχωριστή θέση που κατέχει αυτό το φυτό - θάμνος στη ζωή των Τηνιακών, μπορούμε να τη διαπιστώσουμε από την ευρεία χρήση του σε οικοδομήματα, όπως σπίτια και στάβλους, αφού είναι γερό και ανθεκτικό σε υγρασία και σκώρο. Στην αρχαιότητα η Τήνος αναφέρεται, επίσης, από τον Αριστοφάνη ως «Σκορδοφόρος» για τα εκλεκτά της σκόρδα, από τον Καλλίμαχο ως «Αγαθούσα», από τον Αριστοτέλη ως «Υδρούσα» και από το Δημοσθένη και τον Αισχίνη ως «Ερούσα». Σήμερα, η Τήνος κατέχει και το προσωνύμιο «νησί του Αιόλου» για τους δυνατούς βοριάδες της.

Ύδρα

Οφείλει το όνομά της στα άφθονα νερά, που ανάβλυζαν από τις πλούσιες πηγές που είχε κατά την αρχαιότητα.

Φολέγανδρος

Για την προέλευση του ονόματος της Φολεγάνδρου υπάρχουν δύο εκδοχές: Σύμφωνα με την πρώτη το όνομα προέρχεται από τη φοινικική λέξη phelekgundari («helekgundari») που σημαίνει «πετρώδης γη». Κατά τη δεύτερη εκδοχή το νησί πήρε το όνομά του από τον πρώτο του μυθολογικό οικιστή, τον Φολέγανδρο, γιο του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα.

Φούρνοι

Κατά την αρχαιότητα οι Φούρνοι ονομάζονταν «Κοράσιοι νήσοι» και πήραν το όνομα τους από τον Αγκαίο τον πρώτο βασιλιά της Σάμου, ο οποίος καταγόταν από την Αρκαδία. Ο Αγκαίος έχοντας διαφωνήσει με τον πατέρα του, τον αρχηγό των Αρκάδων, μετανάστευσε αρχικά στην Κεφαλληνία και από εκεί υπακούοντας σ’ ένα χρησμό του Απόλλωνα, έφτασε στη Σάμο φέρνοντας μαζί του και πολλούς αποίκους. Εκεί παντρεύτηκε και απέκτησε πολλά παιδιά μεταξύ των οποίων και τον Σάμο. Ο Σάμος με την σειρά του έγινε βασιλιάς, παντρεύτηκε και έκανε παιδία μεταξύ των οποίων και κόρες. Στις κόρες αυτές δώρισε τους Φούρνους που από τότε ονομάστηκαν «Κοράσιοι νήσοι». Το 1537 ο Ενετός γεωγράφος B. Bordone αναφέρει το νησιώτικο σύμπλεγμα ως «Forneli» που σημαίνει «μικροί Φούρνοι». Πιθανότατα την ονομασία τους αυτή να την πήρανε από το σχήμα του λιμανιού που έμοιαζε με το κοίλο και βαθύ σχήμα ενός φούρνου αφού ο κόλπος έφτανε πολύ βαθύτερα στη στεριά απ’ ό,τι σήμερα, με αποτέλεσμα να αποτελεί ασφαλές ορμητήριο για τα καράβια σε περίπτωση θαλασσοταραχής. Κατά καιρούς εμφανίστηκαν και άλλα ονόματα σε χάρτες που σχεδιάστηκαν κατά τον μεσαίωνα και επί Τουρκοκρατίας όπως «Μελάνθη» και «Φορτιόλε».

Χάλκη

Ένα μεσαιωνικό έγγραφο μας πληροφορεί ότι η ονομασία του νησιού προέρχεται από τα μεταλλεία χαλκού που υπήρχαν στο νησί. Άλλη παράδοση μας πληροφορεί ότι το όνομα της Χάλκης προέρχεται από τη φοινικική ονομασία της «καρκί», που βρίσκονταν άφθονα σης ακτές της. Άλλη αναφορά, μυθολογική αυτή τη φορά, κάνει λόγο για άφιξη του ηρακλή στην Κω, στην προσπάθειά του να ολοκληρώσει τους άθλους του και το γάμο του με την κόρη του βασιλιά Ευρύπυλου. Ο Ηρακλής αναγνώρισε το για του Ευρύπυλου, Χάλκωνα, ως νόμιμο βασιλιά της Κως , της Νισύρου και των γειτονικών νησιών. Ίσως λοιπόν η Χάλκη να πήρε το όνομα της από το νόμιμο βασιλιά της.

Η επικρατέστερη άποψη είναι αυτή που υποστηρίζει ότι ή Χάλκη πήρε το όνομα της από τα άφθονα μεταλλεία που είχε το νησί ,παρότι δεν βρέθηκε τίποτε που να το στηρίξει. Η Χάλκη αναφέρεται και στα «Ιστορικά» του Θουκυδίδη ως βάση ή ορμητήριο για το στόλο των Αθηναίων εναντίον του Πελοποννησιακού στόλου.

Χίος

Το όνομα της Χίου πιθανόν να προέρχεται από την κόρη του Οινοπίοντα, Χίων. Αν και οι πρώτοι άποικοι του νησιού ήταν οι Πελασγοί, όπως μαρτυρούν και αρκετές περιοχές του νησιού που φέρουν το όνομά τους, το όνομα του νησιού προέρχεται από τους Σύρους, στη γλώσσα των οποίων «Χίος» σημαίνει μαστίχα. Στο νησί κατά καιρούς δόθηκαν και άλλα ονόματα, όπως «Πιτυούσα», «Αιθαλία», «Μακρίς» και «Μαυρονήσι».

Χρυσή ή Γαϊδουρονήσι

Η Χρυσή περιτριγυρίζεται από πολλές παραλίες με χρυσαφένια αμμουδιά, στις οποίες οφείλει το σύγχρονο όνομά της. Γαϊδουρονήσι ονομάστηκε για τους πολλούς της γαΐδάρους κατά τα παλαιότερα έτη.

Ψαρά

Τα Ψαρά έχουν κατοικηθεί από τη Μυκηναϊκή περίοδο και οι κάτοικοί τους ζούσαν κυρίως από τη θάλασσα και ήταν ψαράδες. Από την ασχολία τους αυτή πήραν και το όνομά τους. Το νησί ήταν γνωστό στην αρχαιότητα με το όνομα «Ψύρα» ή «Ψυρ(ρ)ίη» ή «Ψυρία».