Από πού πήραν τα ονόματά τους τα ελληνικά νησιά; (6)

Σάμος

Το όνομα «Σάμος» ετυμολογείται από τη Σάμη της Κεφαλληνίας, από την οποία λέγεται ότι προέρχονταν ο πρώτος οικιστής του νησιού ο Αγκαίος, που είχε πάρει μέρος στην Αργοναυτική Εκστρατεία ή από τη Σάμο, την κόρη του. Ενώ, ο ιστορικός μελετητής Bochort υποστηρίζει ότι το όνομα προέρχεται από το αρχαίο έθνος Σαίους, το οποίο κατοικούσε στο νησί.

Οι μελετητές των ανατολικών γλωσσών αποδίδουν την ονομασία στην ιωνική διάλεκτο «σαμά», η οποία σημαίνει «ύψος, εξαιτίας των ψηλών βουνών του νησιού. Μυθολογικά το όνομα του νησιού, όπως υποθέτουν ο γεωγράφος Μελέτιος και ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, προήλθε από τον Σάο, γιό του Ερμή και της Ρήνης. Ονομάζονταν κατά πολλούς στην αρχαιότητα και «Παρθενία, από τον ποταμό Παρθένο, στον οποίον, σύμφωνα με την μυθολογία, λούζονταν η θεά Ήρα. Επίσης ονομάζονταν και «Μελάμφυλλος», «Δρυούσα» (από τις πολλές βελανιδιές που σκεπάζανε τα βουνά της), «Δόρυσσα», «Άνθεμις» (από τα άφθονα λουλούδια του νησιού), «Φυλλάς» (από τα πλούσια φυλλοβόλα δέντρα), «Κυπαρισσία (από τα κυπαρίσσια που ακόμα και σήμερα υπάρχουν στη δυτική πλευρά του νησιού), «Στεφάνη» (πιθανώς, από το σχήμα που έχει το νησί) και «Ιμβρασία». Τα περισσότερα από τα επίθετα αυτά έχουν σχέση με την πλούσια βλάστηση, η οποία είναι διάχυτη σε κάθε γωνιά του νησιού. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι Τούρκοι την αποκαλούν «Σουσάμ Αντά».

Σέριφος

Το όνομα του νησιού προέρχεται από τη ρίζα της λέξης «στέρ(ι)φος», η οποία σημαίνει «στείρος», «άγονος» κ.λπ.  Εκ πρώτης όψεως, η Σέριφος είναι ένα βραχώδες και άνυδρο νησί. Εντούτοις, υπάρχουν αρκετές εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης, οι οποίες διαρρέονται από μικρούς χείμαρρους. Όμως, ο «πλούτος» της Σερίφου βρίσκεται στο υπέδαφός της. Σίδηρος και άλλα μεταλλεύματα εξορύσσονταν από τα «σπλάχνα» της κατά την αρχαιότητα, μέχρι και πριν από λίγες δεκαετίες.

Σίκινος

Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία η νήσος Σίκινος έλαβε το όνομά της από το Σίκινο τον γιο του Θόαντα, βασιλιά της Λήμνου, και εγγονού του Βάκχου και της Αριάδνης που διέμεναν στη Νάξο. Η Υψιπύλη, μητέρα του Θόαντα, προσπαθώντας να σώσει τον γιο της απ’ τις Λήμνιες γυναίκες που προκάλεσαν τη σφαγή των συζύγων τους, τον έκρυψε μέσα σε ξύλινη λάρνακα και τον έριξε στη θάλασσα. Παρασυρόμενη η λάρνακα αυτή από τα κύματα εκβράστηκε στη Σίκινο όπου οι αλιείς της περιοχής έσωσαν τον Θόαντα. Εκεί ο Θόας νυμφεύθηκε την εγχώρια νύμφη Νηΐδα με την οποία και απέκτησε το Σίκινο, ο οποίος και βασίλευσε στο νησί.

Κατά τον Πλίνιο και τον Στέφανο τον Βυζάντιο το αρχαιότερο όνομα της νήσου αυτής ήταν «Οινόη».

Το όνομα Σίκινος διατηρήθηκε αναλλοίωτο από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Μόνο κατά την εποχή της Φραγκοκρατίας, για κάποιο χρονικό διάστημα παραφθάρθηκε σε «Σύκανδρος», όπως σημειώνει ο Φλωρεντινός ιερέας Χριστόφορος Βουεδολμόντης ή Μπουεντολμόντης που επισκέφθηκε το νησί το 1422 και αναφέρει πως το όνομά της οφείλεται στα πολλά σύκα που παράγει η νήσος. «Σύκανδρο» ονομάζουν επίσης τη Σίκινο και ο Porcachi το 1572, ο Boschini το 1651, ο Piancenza το 1688 κ.ά. Ναυτικοί χάρτες της εποχής αναφέρουν τη Σίκινο επίσης με τα ονόματα «Zetine» ή «Setine» και «Setin».

Σίφνος

Η Σίφνος κατά τον Πλίνιο ονομαζόταν αρχικά «Μεροπία» και «Άκις», κατά δε τον Στέφανο τον Βυζάντιο «Μερόπη». Σύμφωνα με άλλες εκδοχές, το σημερινό όνομά της έλαβε από τον Σίφνο, γιο του μυθικού αττικού ήρωα Σουνίου ή από το επίθετο «σιφνός» (κενός), ίσως από τις αρχαίες σήραγγες μεταλλείων.

Σκιάθος

Το όνομα της Σκιάθου, φημολογείται ότι προέρχεται από τις λέξεις «σκιά» και «Άθως», καθώς το νησί βρίσκεται γεωγραφικά και μεταφορικά στη σκιά του Αγίου Όρους.

Σκόπελος

Το αρχαίο όνομα του νησιού της Σκοπέλου ήταν «Πεπάρηθος», από το όνομα του αδερφού του πρώτου οικιστή της, Στάφυλου. Το όνομα αυτό αναφέρεται επίσης και από τον Θουκυδίδη.

Ο Στάφυλος, πρώτος μυθικός οικιστής της Σκοπέλου, ήταν γιος του θεού της γονιμότητας, της ευφορίας, της αμπέλου και του κρασιού, Διόνυσου και της Αριάδνης, κόρης του βασιλιά της Κρήτης, Μίνωα.

Η εκδοχή αυτή επιβεβαιώνει την άποψη ότι η Σκόπελος κατοικήθηκε από Μινωίτες, ότι υπήρχε μινωική αποικία στα χρόνια της κρητομηνωικής ακμής, ότι είχε επαφές και σχέσεις με τα Κυκλαδικά νησιά, με το Β. Αιγαίο και τη Μ. Ασία, αλλά και με την Αργολίδα, κέντρο του Μυκηναϊκού πολιτισμού.

Το αρχαίο όνομα Πεπάρηθος, με την κατάληξη -θος, μας παραπέμπει στην προελληνική εποχή· είναι συνεπώς πιθανό να πρωτοκατοικήθηκε η Σκόπελος από Κάρες της Μ. Ασίας και να ακολούθησαν οι Μινωίτες και κατόπιν οι Μυκηναίοι.

Η μετονομασία του νησιού στο σημερινό της όνομα, Σκόπελος, έγινε κατά τους ελληνιστικούς χρόνους και η ονομασία Σκόπελος εμφανίστηκε πρώτη φορά στους ρωμαϊκούς χρόνους, στα κείμενα του Πτολεμαίου (τον 2^ο αιώνα μ. Χ.), και πιθανότητα οφείλεται στους πολλούς ύφαλους και σκοπέλους που υπάρχουν γύρω από το νησί.

Σκύρος

Το νησί πήρε την ονομασία του από το άγριο πετρώδες έδαφός του. «Σκίρον» ή «σκύρον» σημαίνει «συντρίμμια πέτρας». 

Σπέτσες

Στην αρχαιότητα ονομάζονταν «Πιτυόνησος» και «Πιτυούσα». Το σημερινό της όνομα το πήρε από τους ναυτικούς του Μεσαίωνα Καταλανούς, Γενουάτες και Ενετούς. Οι Φράγκοι την αποκαλούσαν «Ιζόλα ντι Σπέσια» ή «Ιζόλα ντι Σπέσια» (αρωματοφόρος νήσος). Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, το όνομα προήλθε από το «Πέτσα» (Πετσιώτες), που φέρεται ως αρβανίτικος γλωσσικός αναγραμματισμός του αρχαίου ονόματος «Πιτυούσα».

Σπιναλόγκα

Το αρχαίο όνομα του νησιού ήταν «Καλυδών», αλλά μετά την κατάληψη του από τους Ενετούς ονομάστηκε στα λατινικά «spina lunga» (μακρύ αγκάθι). Απ’ αυτή την ονομασία και με παράφραση το νησάκι πήρε την σημερινή του ονομασία.

Σύμη

Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για το όνομα του νησιού. Κατά μία εκδοχή πήρε το όνομα του από την νύμφη Σύμη με την οποία ο Ποσειδώνας ζευγάρωσε και έφερε στον κόσμο τον Χθόνιο, αρχηγό των πρώτων κατοίκων του νησιού. Ένας άλλος μύθος αποδίδει το όνομα Σύμη στην κόρη του βασιλιά Ιαλυσού, την οποία άρπαξε ο Γλαύκος και την έφερε σε αυτό τον τόπο. Ο Γλαύκος θεωρείται ότι ήταν ο πρώτος κάτοικος του νησιού ο οποίος είχε τρομερές ικανότητες, όπως ότι ήταν δεινός ψαράς και κολυμβητής και εξαίρετος ναυπηγός (αυτός κατασκεύασε το πλοίο  «Αργώ», γνωστό από την Αργοναυτική εκστρατεία).

Σύρος

Το όνομα της Σύρου προέρχεται από τους πρώτους κατοίκους του νησιού, τους Φοίνικες. Σήμερα υπάρχουν δύο εκδοχές για την ονομασία αυτή. Σύμφωνα με την πρώτη, το όνομα προέρχεται από τη λέξη «ουσύρα», που σημαίνει ευτυχής, ενώ σύμφωνα με τη δεύτερη, προέρχεται από το «συρ», που σημαίνει βράχος.