Από πού πήραν τα ονόματά τους τα ελληνικά νησιά; (5)

Οθωνοί

Το όνομα του νησιού προέρχεται από την αρχαία λέξη Οθρωνός, σύμφωνα με τον Ησύχιο (3ος αιώνας μ.Χ.) και τον Προκόπιο (6ος αιώνας μ.Χ.), αλλά και Θορωνός (Πλίνιος, 10ος αιώνας μ.Χ.). Άλλες γνωστές ονομασίες είναι το Φιδονήσι (λόγω των πολλών φιδιών που είχαν κατακλύσει το νησί και που εξαιτίας τους είχε κάποτε εγκαταλειφθεί) και Φανό/Φανός/Fanos (παρετυμολογία πού χρησιμοποιείται σε διεθνείς χάρτες) και από τους Ιταλούς λόγω του φάρου του. Υπάρχουν επίσης και οι απόψεις ότι προήλθε από τη λέξη Οθόνη ή τον πρώτο κάτοικο του νησιού, τον Όθωνα, χωρίς όμως να είναι τεκμηριωμένες.

Οινούσσα ή Οινούσσες

Στην αρχαιότητα το νησί ήταν φημισμένο για το καλό κρασί του και πιστεύεται ότι από τη ρίζα της λέξης «οίνος» προέρχεται και το όνομα «Οινούσσα»/ «Οινούσσες». Η ονομασία «Eγνούσα», που χρησιμοποιούν οι κάτοικοι του νησιού, προέρχεται από το αρχαίο όνομα του φυτού λυγαριάς «άγνος», που υπάρχει παντού στο νησί.

Παξοί

Η Φοινικική λέξη «πακς», που σημαίνει γεωμετρικό τραπέζιο, δηλαδή νησί με τραπεζοειδές σχήμα, όπως φαίνεται από τη θάλασσα, είναι κατά το Στράβωνα αυτή που έδωσε το όνομά της στους Παξούς. Άλλη εκδοχή είναι η αναφορά ότι μερίδα κατοίκων της Σικελικής Παξούντος, από ανάγκη εκπατρίστηκε και εγκαταστάθηκε στους Παξούς, δίνοντας στο νησί το όνομα της πατρίδας τους. Ο Μητροπολίτης Παραμυθίας Αθηναγόρας αιτιολογεί το όνομα Παξοί από τις πλάκες που έβγαιναν στους Παξούς και γινόταν εξαγωγή. Η σύνθεση της λέξης Παξ (πλάκα) και αε ή αι (νησί), μας δίνουν το όνομα του νησιού των πλακών.
Ο Μουστοξύδης θεωρεί ότι προέρχεται το όνομα των νησιού από το επίθετο πακτός (δωρικός τύπος του πηκτός), ενώ ο «θησαυρός της Ελληνικής γλώσσας» του Ερρίκου Στεφάνου ετυμολογεί την ονομασία από το αρχαίο ρήμα πηγνύω και μάλιστα από το μέλλοντα «πήξω». Μια άλλη εκδοχή είναι να προήλθε από τη φράση «πακσώσας θύρας» (κεκλεισμένες), γιατί το λιμάνι του Γάη είναι κλειστό.
Τέλος ο Γιάννης Δόικας πιστεύει ότι η λέξη ΡΑΧ (ειρήνη), είναι αυτή που θα ταίριαζε στο ειρηνικό νησί των Παξών.

Πάρος

Σύμφωνα με την παράδοση, το νησί πήρε το όνομά του από τον γιό του Παράσσιου και αρχηγό των Αρκάδων, Πάρο, που μετέβησαν εκεί το 10^ο αι. π.Χ. Μια άλλη ονομασία του κατά την αρχαιότητα ήταν «Μινώα». Πρώτοι κάτοικοι φαίνεται να ήταν οι Κρήτες, τους οποίους διαδέχτηκαν οι Αρκάδες. Κατά τα ιστορικά χρόνια κατοίκησαν στο νησί οι Ίωνες.

Πάτμος

Η Πάτμος θεωρείται το «ιερό νησί» της Δωδεκανήσου. Σύμφωνα με την παράδοση, αλλά και με βάση επιστημονικά δεδομένα, το νησί αναδύθηκε από τη θάλασσα. Η Πάτμος (κοινώς Πάτινος), απαντάται επιγραφικά και ως «Πάτνος». Το όνομά της ετυμολογείται από τη λέξη «πάτνη» (φάτνη). Η πρώτη ονομασία του νησιού θεωρείται ότι ήταν «Λητωίς», από τη θεά Άρτεμη, κόρη της Λητούς, καθώς πιστεύεται ότι χάρη σε εκείνη γεννήθηκε η Πάτμος. Κάποιοι πιστεύουν ότι το όνομά της το πήρε από το όρος Λάτμος της Μικράς Ασίας, όπου εκεί, κατά τους αρχαίους χρόνους, λατρεύονταν ιδιαίτερα η θεά Άρτεμη, απ’ όπου προήλθαν οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού, μεταφέροντας και τη λατρεία της Άρτεμης.

Πάτροκλος (νησίδα) ή Γαϊδουρονήσι

Ο «Πάτροκλος» ή «Γαϊδουρονήσι», στα αρχαία χρόνια «Πατρόκλου Χάραξ» ή «Κόπρος» είναι νησί στο Σαρωνικό κόλπο, στο δρόμο για το Σούνιο, μεταξύ των οικισμών Θυμάρι και Λεγραινά (μετά την Παλαιά Φώκαια). Βρίσκεται κοντά στην ακτή, σε απόσταση 850 μέτρων.

Ονομάστηκε «Πάτροκλος», από τον ναύαρχο του στόλου του Αιγυπτίου βασιλιά Πτολεμαίου. Όταν ο Πτολεμαίος κατά το Χρεμωνίδειο πόλεμο (262 - 266 μ.Χ.) έστειλε το στόλο του για να συνδράμει τους Αθηναίους ενάντια στις επιδρομές του Αντιγόνου, ο Πάτροκλος είχε φτιάξει στο νησί αυτό το στρατόπεδό του. Η ονομασία «Πατρόκλου Χάραξ» σημαίνει στρατόπεδο του Πατρόκλου.

Πόρος

Πρόκειται για το μοναδικό «αρσενικό νησί» της χώρας, εκείνο που ενέπνευσε δεκάδες λογοτέχνες. Η λέξη «Πόρος» αναφέρθηκε, αρχικά, από τους αρχαίους συγγραφείς με το όνομα «Ειρήνη», ίσως από την ειρήνη που περιήλθε στην περιοχή μετά την κάθοδο των Δωριέων και την κατάλυση του μυκηναϊκού κράτους. Το όνομά «Πόρος» είναι γεωγραφικός όρος και αναφέρεται σε μια μικρή λουρίδα θάλασσας, που ενώνει δύο μικρούς κόλπους. Σημαίνει «πέρασμα» και δεν είναι τυχαίο αυτό, καθώς το νησί ουσιαστικά, συνδέει το Σαρωνικό με τις Πελοποννησιακές ακτές.

Ο Πόρος αποτελείται από δύο νησιά. Το πρώτο και μικρότερο νησί είναι η ηφαιστειακή προέλευσης τριγωνική «Σφαιρία» ή «Σφαίρα» και βρίσκεται πιο κοντά στην Πελοπόννησο. Το όνομά του το οφείλει στον Σφαίρο, τον ηνίοχο του άρματος του Πέλοπα που τάφηκε στο νησί. Πρόκειται για έναν βράχο, που δημιουργήθηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου των Μεθάνων και σήμερα καλύπτεται σχεδόν, από την πόλη του Πόρου, που είναι κτισμένη πάνω του. Ο υπόλοιπος Πόρος είναι το δεύτερο νησί, η κατά πολύ μεγαλύτερη «Καλαυρία», όνομα που συμβολίζει την καλή αύρα του καλοκαιριού, τον ούριο άνεμο που πνέει στον κόλπο του Σαρωνικού και είναι εύφορη, καταπράσινη με πυκνά δάση πεύκου και με άφθονα τρεχούμενα νερά. Τα δύο νησιά είναι ενωμένα με μια στενή λωρίδα γης, έναν μικρό ισθμό.

Ρόδος

Από την αρχαία εποχή έχει επικρατήσει ο συσχετισμός του ονόματος της Ρόδου με το ομώνυμο λουλούδι, ιερό στο θεό Ήλιο. Γι’ αυτό και τα νομίσματα της Ρόδου παρίσταναν από το ένα μέρος το κεφάλι του Ήλιου και από το άλλο το Ρόδον.

Πολλοί μύθοι έχουν συνδεθεί με τη δημιουργία της Ρόδου. Σύμφωνα με τον Πίνδαρο, όταν ο Δίας επικράτησε των Γιγάντων, αποφάσισε να μοιράσει τη γη στους Ολύμπιους Θεούς. Ο Ήλιος όμως έλειπε στο καθιερωμένο ημερήσιο ταξίδι του κι απόμεινε χωρίς γη. Ο Δίας για να μην τον αδικήσει είπε να ξανακάνουν τη μοιρασιά, αλλά ο Ήλιος τότε είπε πως η γη που θα αναδυόταν από τη θάλασσα, όταν θα ανατέλλει το επόμενο πρωινό, θα γινόταν δική του. Ο Δίας λοιπόν κάλεσε τη Λάχεση να δώσει όρκο ότι η νέα χώρα θα είναι ο κλήρος του Ήλιου. Έτσι αναδύθηκε ένα πανέμορφο και καταπράσινο νησί, η Ρόδος. Ο Ήλιος συνεπαρμένος από την ομορφιά της την έλουσε με τις ακτίνες του. Από τότε η Ρόδος είναι το νησί του Ήλιου, το πιο φωτεινό και λαμπερό.

Ένας άλλος μύθος αναφέρει ότι η Ρόδος ήταν νύμφη, κόρη του Ποσειδώνα και γυναίκα του Ήλιου.

Εκεί ο Ήλιος με τη Νύμφη Ρόδο γέννησε εφτά γιούς τους Ηλιάδες: τον Όχιμο, τον Κέρκαφο, τον Μάκαρ, τον Ακτίονα, τον Τενάγη, τον Τριόπα, τον Κάνδαλο και μια κόρη την Ηλεκτρυώνη. Ο Κέρκαφος γέννησε τρεις γιούς, τον Κάμιρο, τον Ιάλυσο και τον Λίνδο, που μοίρασαν το νησί σε τρία μέρη και ο καθένας είχε τη δική του πόλη που της έδωσε το όνομα του.

Ο μύθος αυτός, βγαλμένος από τη φαντασία του λαού, προσπαθεί να δώσει ερμηνεία στα διάφορα γεγονότα. Η ανάδυση της Ρόδου από τη θάλασσα έχει σχέση με τις ανιζήσεις και καθιζήσεις, για τις οποίες μιλά η Γεωλογία για τη διαμόρφωση της επιφάνειας της γης. Η αγάπη του Ήλιου για τη Ρόδο εξηγείται με την ηλιοφάνεια που έχει σχεδόν όλες τις μέρες του χρόνου. Γι’ αυτό την ονόμασαν Νύμφη του Ήλιου και τη θεωρούν κόρη της Αφροδίτης που αναδύθηκε από τον αφρό της θάλασσας.

Σαλαμίνα

Σύμφωνα με τη μυθολογία, το νησί πήρε την ονομασία του από τη νεράιδα Σαλαμίνα, που είχε πατέρα τον θεό Ασωπό, μητέρα τη Μετώπη, αδελφή τη νεράιδα Αίγινα και σύζυγο το θεό της θάλασσας Ποσειδώνα. Το όνομα «Σαλαμίς» αναφέρεται στο ομηρικό έπος της Ιλιάδας. Κατά την αρχαιότητα, και σύμφωνα με το ιστορικό γεωγράφο Στράβωνα, η Σαλαμίνα ήταν γνωστή με τις ονομασίες «Σκιράς» (απ’ τον ήρωα Σκίρο), «Πιτυούσα» (πεύκο) από τα πολλά πεύκα που υπήρχαν, και Κυχρεία από τον Κυχρέα, ο οποίος ήταν γιος της νεράιδας Σαλαμίνας. Ο Κυχρέας έγινε ο πρώτος μυθικός βασιλιάς της Σαλαμίνας, όταν την απάλλαξε από έναν φοβερό δράκοντα, που την καταδυνάστευε και τη λεηλατούσε. Άλλες παραδόσεις συνδέουν το Κυχρέα με ένα ιερό φίδι, που βοήθησε τον ελληνικό στόλο κατά τη διάρκεια της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας, προκαλώντας σύγχυση στα περσικά πλοία.

Το νησί είναι επίσης γνωστό ήδη από την αρχαιότητα και με την ονομασία «Κούλουρη», που προέρχεται από το ακρωτήριο «Κόλουρις άκρα» (σήμερα ονομάζεται Πούντα), στο οποίο ήταν χτισμένη η αρχαία πόλη και το λιμάνι του 4ου αιώνα π.Χ. Σύμφωνα με τον Σπυρίδωνα Λάμπρο, το όνομα «Σαλαμίνα» δεν είναι ελληνικό. Το συναντάμε και στην Κύπρο, η οποία είχε στενότατη επικοινωνία με τη Φοινίκη. Το όνομα «Σαλαμίνα» σημαίνει «ειρήνη» και «τόπος ειρήνης».

Σαμοθράκη

Η Σαμοθράκη πήρε το όνομά της από τη λέξη «σάος», που σημαίνει «υψηλός» και αυτό γιατί η υψηλότερη κορυφή της έχει υψόμετρο 1.611 μέτρα. Με αυτό το ύψος, η Σαμοθράκη είναι το τρίτο ψηλότερο ελληνικό νησί, μετά την Κρήτη και την Εύβοια.

Το όνομα του βουνού είναι Σάος, αλλά οι ντόπιοι το ονομάζουν «Φεγγάρι» (όπως και την υψηλότερη κορυφή του), καθώς είναι «τόσο ψηλό, ώστε κρύβει το φεγγάρι».