Από πού πήραν τα ονόματά τους τα ελληνικά νησιά; (4)

Λειψοί

Μυθολογικά οι Λειψοί ταυτίζονται με την Ωγυγία, το νησί της νύμφης Καλυψούς, που υποδέχτηκε και προσπάθησε να κρατήσει για πάντα κοντά της τον Οδυσσέα. Σε μαρμάρινη πλάκα του 2^ου - 3ου αι. π.Χ. το νησί αναφέρεται ως «Λεψία». Αργότερα αναφέρεται ως «Λειψός», «Λιψός» ή και «Λειψώ», ονομασία που χρησιμοποιείται ακόμα από τους κατοίκους, για να επικρατήσει τελικά η επίσημη σήμερα «Λειψοί».

 

Λέρος

Στην αρχαιότητα η Λέρος μαζί με την Κάλυμνο ονομαζόταν «Καλύδνιαι νήσοι» ή «Καλύδνια», δηλαδή νησιά με καλό νερό. Η Λέρος εικάζεται ότι πήρε το όνομά της από την αρχαία ελληνική λέξη «λεύρος», που σημαίνει ομαλός, επίπεδος, λείος, επειδή σε αντίθεση με την ορεινή και βραχώδη Κάλυμνο το μεγαλύτερο μέρος της Λέρου είναι σχετικά επίπεδο και με χαμηλά βουνά (το υψηλότερο σημείο είναι το Κλειδί 320 μ.). 

Λέσβος

Σύμφωνα με τη μυθική παράδοση, οι πρώτοι κάτοικοι της Λέσβου ήταν οι Πελασγοί. Το όνομά της όμως, το πήρε από τον ήρωα Λέσβο, που έφτασε στο νησί μαζί με Λαπίθες από τη Θεσσαλία.

Λευκάδα

Το όνομά της η Λευκάδα το πήρε απ’ το ακρωτήριο «Λευκάτα» ή αλλιώς «Κάβος της Κυράς», που βρίσκεται στο νοτιότερο άκρο του νησιού. Το ακρωτήριο στην αρχαιότητα ονομαζόταν «Λευκάς Πέτρα» ή «Λευκάς Άκρα». Ένας μύθος λέει ότι η ποιήτρια Σαπφώ απ’ τη νήσο Λέσβο, πήδηξε απ’ το βράχο του ακρωτηρίου, για να απαλλαγεί απ’ τον έρωτά της για τον Φάωνα. Κοντά σ’ εκείνη την περιοχή υπάρχει και ο ναός του θεού Απόλλωνα, στον οποίο είναι αφιερωμένος ο λευκός βράχος. Πιο παλιά, το νησί ονομαζόταν «Αγία Μαύρα», εξαιτίας του ομώνυμου ναού που ήταν κτισμένος μέσα στο κάστρο της Αγίας Μαύρας. Το κάστρο αυτό βρίσκεται απέναντι απ' την πόλη της Λευκάδας και αποτελούσε πρότυπο οχυρωματικής τέχνης.

Λήμνος

Η λέξη «Λήμνος» κατά μία εκδοχή είναι φοινικική και σημαίνει λευκή, άσπρη, λαμπερή. Όμως, ουδεμία σχέση μπορεί να έχουν αυτές οι ονομασίες με το ηφαιστειογενές νησί. Άλλες εκδοχές υποστηρίζουν, πως το όνομα «Λήμνος» προέρχεται είτε από την ομηρική λέξη «λήιον», που προσδιορίζει το σπαρμένο χωράφι, τον αγρό ή από τις αρχαίες ελληνικές λέξεις «ληίς» (κοπάδι) + «μήλο» (πρόβατο), δηλαδή νήσος κοπαδιών αιγοπροβάτων. Η τελευταία αυτή εκδοχή φέρεται και η επικρατέστερη, επειδή η Λήμνος είναι το πεδινότερο νησί του Αιγαίου, με μεγάλη παραγωγή αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων, ήδη από την αρχαιότητα.

Μεγανήσι

Στην αρχαιότητα και συγκεκριμένα στον καιρό του Στράβωνα το Μεγανήσι ονομαζόταν Τάφος ή Ταφιάς και ανήκε στους λεγόμενους Ταφίους Νήσους, μαζί με τα υπόλοιπα νησιά μεταξύ Ακαρνανίας και Λευκάδας, όπως η Κάλαμος (παλαιότερα Κάρνος), ο Καστός, η Άτοκος και το Αρκούδι. Κατά την εποχή του χαλκού αποτελούσε κέντρο του πειρατικού λαού των Τηλεβόων, οι οποίοι ονομάζονταν και Ταφίοι από το αρχαίο όνομα του Μεγανησίου και είχαν κυριαρχήσει στην γύρω θάλασσα. Το Μεγανήσι πήρε το όνομά του ως το μεγαλύτερο απ’ αυτό το σύμπλεγμα νήσων.

Μήλος

Το όνομά της προέρχεται από τη λέξη «βήλος», που εξελίχθηκε σε «μήλος» και σήμαινε «πρόβατο».

Μύκονος

Η ονομασία της Μυκόνου, γνωστή από αρχαία νομίσματα και επιγραφές, αποδόθηκε από την παράδοση στον επώνυμο ήρωα Μύκονο, απόγονο του μυθικού βασιλιά της Δήλου Ανίου, γιου του Απόλλωνα και της νύμφης Ροιούς, κόρης του Διονύσου.

Νάξος

Το όνομά της η νήσος φέρεται να έλαβε από το Νάξο, το θρυλικό ηγεμόνα των πρώτων αποίκων στη νήσο που ήταν Κάρες, φερόμενο ως γιο του Πολέμωνα ή κατ’ άλλους ως γιο του Ενδυμίωνα ή τέλος γιο του Απόλλωνα και της νύμφης Ανακαλίδας. Άλλοι ιστορικοί ερευνητές και φιλόλογοι θεωρούν ότι το όνομα προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «νάξαι», που σημαίνει «θύσαι», που εκλήφθηκε έτσι από τις πλούσιες θυσίες που γίνονταν στη νήσο προς τιμή των θεών. Το όνομα Νάξος διατηρήθηκε στο διάβα των αιώνων μέχρι τους μέσους χρόνους, όπου έγινε «Ναξία» και ακολούθως «Ναξιά» και στη συνέχεια «Αξιά» (εξ ου και το όνομα των κατοίκων).

Επίσης η Νάξος φέρεται από τους μυθικούς χρόνους και με το όνομα «Δία» (Ομήρου Οδύσσεια, λ325), καθώς και στον ομηρικό ύμνο προς τον Απόλλωνα, όπως και με τα κοσμητικά: «Στρογγύλη», «Μικρή Σικελία», «Τραγία», «Διονυσιάς», «Καλλίπολις», «Λιπαρά» κ.λπ. από διάφορους συγγραφείς. Τέλος η πρώτη Κορινθιακή αποικία στη Σικελία ονομάστηκε «Νάξος».

Νίσυρος

Σύμφωνα με το μύθο, οι Γίγαντες, νικημένοι από τους θεούς του Ολύμπου και τον Ηρακλή, διασκορπίστηκαν στις γύρω περιοχές για να γλιτώσουν. Τότε, ο θεός Ποσειδώνας έκοψε με την τρίαινά του ένα κομμάτι από την Κω και με αυτό καταπλάκωσε το γίγαντα Πολυβώτη, στα βάθη της θάλασσας. Έτσι σχηματίστηκε η Νίσυρος. Η παράδοση θέλει τον αθάνατο γίγαντα, παγιδευμένο στα έγκατα του νησιού και ανίκανο να δραπετεύσει, να ξεφυσά ακόμα και να κορώνει προκαλώντας τις εκρήξεις του ηφαιστείου που φέρει το όνομα του. Η ονομασία του νησιού ανήκει πιθανότατα στα προελληνικά αιγαιακά τοπωνύμια. Πρώτος λαός προελληνικός που κατοίκησε στη Νίσυρο ήταν οι Πελασγοί, που θεωρούνται οι πρώτοι κάτοικοι της Ηπειρωτικής και της νησιωτικής Ελλάδας. Γενάρχης τους ήταν ο Πελασγός, ο γιος του Δία και της Νιόβης. Επειδή κυριαρχούσαν στην Μεσόγειο και στο Αιγαίο πέλαγος, αναφέρονται ως «άνθρωποι της θάλασσας» και υπάρχει η άποψη, πως το όνομα «Πελασγοί» προέρχεται από τη λέξη «πέλαγος».