Η κλοπή της δημοκρατίας

Πώς κατασκευάζεται ένας χαρταετός

Πώς να φτιάξετε μόνοι σας έναν κλασικό εξάγωνο αετό

Υλικά για τον χαρταετό

·         Τρεις βέργες ή καλάμι ή κάποιο άλλο ελαφρύ ξύλο (ως τελευταία λύση)

·         Σπάγκος

·         Κόλλα

·         Χαρτί γλασέ σε χρώμα της αρεσκείας σας ή πολύ λεπτό νάιλον

·         Λεπτό σύρμα

·         Ταινία κολλητική

·         Χρωματιστά χαρτιά ή εφημερίδες για την ουρά

·         Μαχαίρι

Κατασκευή χαρταετού

α. Ο σκελετός

Παίρνουμε τις τρεις βέργες ή τα τρία καλάμια και τα κόβουμε όλα στο ίδιο μήκος (το προτιμώμενο μήκος είναι 80 εκατοστά, αλλά μπορεί να κυμανθεί μεταξύ 60 εκατοστών – 1 μέτρο. Στην πρώτη περίπτωση όμως ο χαρταετός μας θα έχει μικρή επιφάνεια, ενώ στη δεύτερη θα είναι αρκετά βαρύς).

Χαράζουμε εγκοπές σε όλες τις άκρες των βεργών ή καλαμιών, οι οποίες θα μας επιτρέψουν μετά να περάσουμε και να δέσουμε το σπάγκο.

Δένουμε τις τρεις βέργες ή τα τρία καλάμια με τον σπάγκο στο κέντρο πολύ σφιχτά μεταξύ τους (η μία πάνω στην άλλη). Αφήνουμε περίπου μισό μέτρο σπάγκο να κρέμεται.

Στην άκρη της μιας βέργας ή ενός καλαμιού δένουμε σφιχτά σπάγκο ή λεπτό σύρμα και το περνάμε περιμετρικά στο σκελετό του χαρταετού, δένοντας το σφιχτά γύρω από κάθε ξυλαράκι , σε μια εγκοπή που θα κάνουμε με ένα μαχαίρι.

Πρέπει να προσέξουμε καθώς θα δένουμε το σπάγκο ή το σύρμα, να διατηρούνται ίσες αποστάσεις ανάμεσα στις βέργες ή τα καλάμια, ώστε στο τέλος να έχουμε ένα κανονικό εξάγωνο, φροντίζοντας παράλληλα ο σπάγκος από βέργα σε βέργα να είναι τεντωμένος.

β. Το «σώμα» του χαρταετού

Τοποθετούμε το σκελετό πάνω στο χαρτί ή στο λεπτό νάιλον και το κόβουμε γύρω γύρω στην περίμετρο του εξαγώνου αφήνοντας ένα περιθώριο έως πέντε (5) εκατοστά περίπου.

Διακοσμούμε το χαρταετό μας προσθέτοντας τη δική μας προσωπική πινελιά, που θα τον διαφοροποιεί απ’ όλους τους άλλους χαρταετούς ζωγραφίζοντας ή κολλώντας πάνω του ό,τι επιθυμούμε με την προϋπόθεση να μην τον βαρύνουμε πολύ και δυσκολεύεται στο πέταγμά του.

Αφού τον διακοσμήσουμε τοποθετούμε ξανά τον σκελετό πάνω στο χαρτί ή στο λεπτό νάιλον και διπλώνουμε τα περιθώρια προς τα μέσα «αγκαλιάζοντας» τον περιμετρικό σπάγκο ή το σύρμα σαν στρίφωμα. Το κολλάμε με κόλλα ή κολλητική ταινία.

γ. Η ουρά

Σε δύο άκρα (β, γ) δένουμε ένα νέο κομμάτι σπάγκο, στη μέση του οποίου θα δέσουμε την ουρά. Η κορυφή του τριγώνου που θα σχηματιστεί από το σπάγκο που θα καταλήγει στα  άκρα β και γ πρέπει να συμπίπτει αν τεντωθεί με το κέντρο του χαρταετού. Άρα θα μας προκύψουν τα στοιχεία:

α: Το κέντρο του χαρταετού, εκεί που δέσαμε τις βέργες ή τα καλάμια

β: Το ένα κάτω άκρο

γ: Το άλλο κάτω άκρο

δ: Η κορυφή του τριγώνου που σχηματίζεται όταν ενώνουμε με σπάγκο τα άκρα β και γ.

Η σχέση που πρέπει οπωσδήποτε να διέπει τα τέσσερα τμήματα είναι:

αβ = αγ = γδ = βδ.

Η ουρά πρέπει να έχει μήκος τουλάχιστον τέσσερις φορές το μήκος του χαρταετού, ώστε ο χαρταετός μας να μπορεί να πετάει τέλεια.

Την ουρά την φτιάχνουμε από «μπουκέτα» εφημερίδων ή χρωματιστών χαρτιών μήκους περίπου 20 εκατοστών, τα οποία δένουμε στο σπάγκο σε απόσταση 15 - 20 εκατοστά το ένα από το άλλο.

δ. Τα ζύγια

Στα απέναντι άκρα από αυτά που δέσαμε την ουρά μας (ε, ζ) θα δέσουμε τα ζύγια. Εδώ χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή καθώς αναφερόμαστε στο σημαντικότερο κομμάτι του χαρταετού μας.

Δημιουργούμε μια πολύ μικρή τρύπα στο χαρτί ή το λεπτό νάιλον, στο σημείο εκείνο όπου ακουμπά το κεντρικό δέσιμο του χαρταετού, περνώντας τον σπάγκο από την άλλη πλευρά του χαρταετού. Στο σπάγκο αυτό δένουμε ένα άλλο κομμάτι σπάγκο που ξεκινάει από το άκρο ε και καταλήγει στο άκρο ζ, φροντίζοντας η κορυφή του ισοσκελούς τριγώνου που σχηματίζεται να συμπίπτει με το κέντρο του χαρταετού. Δένουμε πολύ σφιχτά το σπάγκο στα δύο άκρα ε και ζ. Στο σημείο της ένωσης των σπάγκων δένουμε την καλούμπα μας.

Ο χαρταετός μας είναι έτοιμος να ταξιδέψει τα όνειρά μας στον ουρανό. Καλές πτήσεις, αρκεί να μην ξεχνάτε να μένετε μακριά από τα σύρματα της Δ.Ε.Η.

Το ταξίδι του χαρταετού στον κόσμο (1)

Ο χαρταετός έχει τις ρίζες του στη λαχτάρα του ανθρώπου να πετάξει σαν τα πουλιά. Η λαχτάρα αυτή είναι πολύ παλιά, αλλά έχει καταγραφεί σε γραπτά και εικόνες που χρονολογούνται από το 500 π.Χ. Δεν είναι γνωστή η ακριβής χρονική στιγμή και η τοποθεσία που ο πρώτος χαρταετός ανέβηκε στον ουρανό, όμως πιστεύεται ότι οι Κινέζοι έκαναν την αρχή με μια κατασκευή που αντέγραφε τη μορφή των πουλιών. Σίγουρο είναι ότι περισσότερες από δυο χιλιετίες πριν να ανακαλύψει ο Νεύτωνας τη δύναμη της βαρύτητας, η εφεύρεση του χαρταετού τροφοδοτούσε την επιθυμία του ανθρώπου να νικήσει τη βαρύτητα.

Ενώ οι πρώτες πτήσεις χαρταετών φαίνεται να εντοπίζονται στην Άπω Ανατολή και την Αίγυπτο, ο χαρταετός πέρασε τη δική του «Οδύσσεια» ακολουθώντας αρχαίες διαδρομές. ‘Έτσι υιοθετήθηκαν από όλες σχεδόν τις ηπείρους, αποκτώντας νέες μορφές και δημιουργώντας μύθους γύρω από αυτούς καθώς έκαναν την εμφάνισή τους στους διάφορους πολιτισμούς. 

Στην Κίνα οι χαρταετοί έκαναν την εμφάνιση τους περισσότερα από 3.000 χρόνια πριν. Φτιαγμένοι από μετάξι και μπαμπού, με τη μορφή του δράκου που ήταν ιερό, θεϊκό σύμβολο, αντικείμενο θαυμασμού και λατρείας για τον λαό, πέταξαν μακριά.

Πέταξαν στην Κορέα κι από εκεί στην Ινδονησία και τη Μαλαισία, για να φτάσουν στην Ιαπωνία, όπου εμπλουτίστηκαν με περισσότερο έντονα χρώματα και πήραν τη μορφή των αυστηρών Σαμουράι.  Στη Βόρεια Ινδία, εδώ και χιλιάδες χρόνια, οι αιθέριοι χορευτές υποδέχονται την άνοιξη, σε γιορτές που έχουν τις ρίζες τους στην ινδουιστική μυθολογία.

Και ενώ όλοι συμφωνούν πως οι χαρταετοί είναι επινόηση των ανατολικών λαών, αν θέλουμε να βρούμε ποιος χρησιμοποίησε τους αετούς ως πτητικές μηχανές θα πρέπει να γυρίσουμε στον 4ο π.Χ. αιώνα  όταν ο φιλόσοφος, μαθηματικός, αστρονόμος και πολιτικός Αρχύτας, από τον Τάραντα της Σικελίας, εφηύρε την πρώτη πτητική μηχανή τη λεγόμενη «περιστερά του Αρχύτα». Ήταν ένα ξύλινο ομοίωμα πουλιού που πετούσε με την επενέργεια του βάρους που ήταν αναρτημένο σε τροχαλία και πεπιεσμένου αέρα που διέφευγε από μία σχισμή.

Παλαιότερη αναφορά θα μπορούσε να θεωρηθεί η απεικόνιση σε ελληνικό αγγείο της κλασικής περιόδου μιας κόρης που κρατά στα χέρια της λευκή σαΐτα δεμένη με νήμα, ένα είδος αϊτού δηλαδή, και την οποία ετοιμάζεται να πετάξει. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η χρήση του χαρτιού δεν ήταν ακόμη γνωστή, εικάζουμε ότι τα χρόνια εκείνα, τα όποια πειράματα ή παιχνίδια με αϊτούς θα πρέπει να τα έκαναν με πανί, αντίστοιχο με αυτό που χρησιμοποιούσαν στα πλοία έως και τα μεσαιωνικά χρόνια. Πολύ αργότερα, ο Μάρκο Πόλο, γυρίζοντας από τα ταξίδια του, φέρνει το χαρταετό στη Μεσαιωνική Ευρώπη.

Οι χαρταετοί του Μεσαίωνα ήταν κατασκευασμένοι πιθανότατα από πανί και καταγράφονται πρώτη φορά το 1450 στη Γερμανία και το 1606 στην Ισπανία, σε ημερολόγιο κληρικού, ως παιχνίδι χαράς την ημέρα του Πάσχα.

Στην ιστορική διαδρομή του χαρταετού, συνέβησαν πολλά και διάφορα:

• Το 1749 ο Σκωτσέζος μετεωρολόγος Alexander χρησιμοποίησε χαρταετούς με θερμόμετρα, προκειμένου να καταγράψει και να μελετήσει τις θερμοκρασιακές μεταβολές σε μεγάλο υψόμετρο.

• Το 1752 ο Αμερικανός διπλωμάτης και επιστήμονας Benjamin Franklin πειραματίστηκε με τους χαρταετούς για να ερευνήσει τον ηλεκτρισμό στην ατμόσφαιρα. Έτσι εκτέλεσε το διάσημο πείραμα με τον χαρταετό, προκειμένου να αποδείξει ότι οι αστραπές δεν είναι τίποτα άλλο παρά στατικός ηλεκτρισμός.

• Μεταξύ των ετών 1799-1809, ο σερ George Cayley άρχισε να πειραματίζεται με τους χαρταετούς, προκειμένου να κατασκευάσει μια μηχανή που να έχει τη δυνατότητα να μεταφέρει ανθρώπους στον αέρα. Το 1853 πέτυχε να πετάξει το πρώτο ανεμοπλάνο, που μπόρεσε να σηκώσει το βάρος ενός ατόμου για σαράντα ολόκληρα  δευτερόλεπτα.

• Το 1833 ένας Βρετανός, αυτή τη φορά, μετεωρολόγος, χρησιμοποίησε τους χαρταετούς για να ανυψώνει ανεμόμετρα, ώστε να καταγράφει και να μελετά τις ταχύτητες των ανέμων στα διάφορα υψόμετρα.

• Το 1887 ο Ε. Β. Archibald τράβηξε τις πρώτες αεροφωτογραφίες χρησιμοποιώντας χαρταετούς.

• Από το 1890 και για περίπου 40 χρόνια, οι χαρταετοί - κουτιά, οι οποίοι αποτελούνταν από δυο ή περισσότερα κουτιά, χρησιμοποιήθηκαν για να στέλνουν στον αέρα μετεωρολογικά όργανα ώστε να μετρήσουν την ταχύτητα του αέρα, τη θερμοκρασία, τη βαρομετρική πίεση και την υγρασία.

• Στις 12 Νοεμβρίου του 1894, ο Lawrence Hargrave ανυψώθηκε από το έδαφος χρησιμοποιώντας τέσσερις χαρταετούς. Ο Hargrave προσπαθούσε προφανώς να εφεύρει το αεροπλάνο!

Δημιούργησε διάφορα είδη χαρταετών και ανεμόπτερων καθώς και εφηύρε τον περιστροφικό κινητήρα. Δεν κατοχύρωσε ποτέ καμία από τις εφευρέσεις του προτιμώντας να είναι διαθέσιμες για την εξέλιξη της ανθρωπότητας. Μάλιστα κατηγορούσε και επιτιθόταν σε αυτούς που πειραματίζονταν μυστικά με σκοπό να κερδοσκοπήσουν από τις εφευρέσεις τους. 

• Στις 7 Νοεμβρίου του 1903, ο Samuel Franklin Cody διέσχισε τη Μάγχη με ένα όχημα που κινούσαν χαρταετοί.

• Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, οι χαρταετοί χρησιμοποιήθηκαν για να σηκώνουν στρατιωτικούς παρατηρητές σε τέτοια ύψη από όπου θα μπορούσαν να παρατηρήσουν τις κινήσεις των εχθρικών στρατευμάτων.

• Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου (1939-1945), οι χαρταετοί χρησιμοποιήθηκαν ως στόχοι βολής.

Το ταξίδι του χαρταετού στον κόσμο (2)

Ο χαρταετός, η χαρά των μικρών και μεγάλων την Καθαρή Δευτέρα, δεν είναι απλώς ένα ακόμα παιχνίδι, που ίπταται στον αέρα εδώ και χιλιάδες χρόνια. Το πέταγμά του στα ύψη και ο χορός του με τον άνεμο, ψηλά στον καταγάλανο ουρανό, δεν υποδηλώνει παρά την ανάταση και την κάθαρση της ψυχής μετά το διονυσιακό ξεφάντωμα της αποκριάς.

Ο χαρακτήρας του εξαγνισμού, τον οποίο πολλοί απέδιδαν στο πέταγμα του χαρταετού, με τον καιρό γίνεται απολαυστικό παιχνίδι, επιστημονική έμπνευση και πηγή μιας διαρκούς ικανοποίησης του ανθρώπου για την υποταγή της ύλης στα πιο ευφάνταστα και τολμηρά του όνειρα.  Ο χαρταετός, στη μακραίωνη ιστορία του, χρησιμοποιήθηκε ποικιλοτρόπως: για τη μέτρηση της θερμοκρασίας και της ταχύτητας των ανέμων, για μελέτες της ατμόσφαιρας και του ηλεκτρισμού, αλλά ακόμα και για αεροφωτογραφίσεις. Ο χαρταετός έσωσε ναυαγούς, έστειλε στρατιωτικά σήματα, κίνησε κάρα, ακόμα και αυτοκίνητα. Λέγεται επίσης, πως χαρταετός χρησιμοποιήθηκε στη ρίψη του πρώτου σχοινιού, ώστε να κατασκευαστεί η μεγάλη γέφυρα του ποταμού Νιαγάρα, ενώ πολλοί αετοί κατασκευάστηκαν για στρατιωτικές χρήσεις.

Υπάρχουν ιστορίες  με χαρταετούς που ενώ φαντάζουν εξωπραγματικές είναι απολύτως αληθινές:

• Κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Χαν, ένας στρατηγός χρησιμοποίησε ένα χαρταετό μ’ έναν ιδιαίτερα έξυπνο και ενδιαφέροντα τρόπο. Προκειμένου να καταλάβει με τον στρατό του ένα παλάτι, έπρεπε να σκάψει ένα υπόγειο τούνελ. Μη γνωρίζοντας, όμως, το μήκος που θα έπρεπε να έχει το τούνελ, πέταξε ένα χαρταετό έως πάνω από το παλάτι, κρατώντας την άκρη του νήματος στο σημείο απ’ όπου θα ξεκινούσε το τούνελ, και έτσι έκανε τους απαραίτητους σχετικούς υπολογισμούς.

• Παλαιότερα, στην Κίνα, στην Κορέα και στην Ιαπωνία, πίστευαν ότι οι χαρταετοί είχαν τη δυνατότητα να διώχνουν τα κακά πνεύματα, γι’ αυτό και το πέταγμά τους, ακόμη και σήμερα, προϋποθέτει ολόκληρη τελετουργία. Σύμφωνα με κάποια παράδοση μάλιστα, μια νύχτα ένας Ιάπωνας στρατηγός πέταξε πάνω από το στρατόπεδο των εχθρών του ένα χαρταετό γεμάτο κουδούνια, με αποτέλεσμα οι εχθροί να νομίσουν ότι τους επιτέθηκαν τα κακά πνεύματα και να το βάλουν στα πόδια.

• Ο αυτοκράτορας της Κίνας Γουέν Χσουν έκανε πειράματα πτήσεων με αετούς φτιαγμένους από μπαμπού, χρησιμοποιώντας για επιβάτες τους κρατούμενούς του. Οι τυχεροί που επιζούσαν κέρδιζαν την ελευθερία τους.

• Ο Μάρκο Πόλο περιγράφει τους χαρταετούς και τις επικίνδυνες επανδρωμένες πτήσεις τους. Πολύ γρήγορα, στην Ιαπωνία απαγορεύτηκαν οι χαρταετοί πάνω από ένα μέγεθος, ώστε να αποφεύγονται τα επανδρωμένα μοντέλα και οι κίνδυνοι που συνεπάγονταν.

Στη σημερινή εποχή ο χαρταετός αποτελεί πηγή χαράς για όλον τον κόσμο.

• Στην Κίνα διοργανώνονται κάθε χρόνο διαγωνισμοί για την ανάδειξη του πιο όμορφου χαρταετού. Οι περισσότεροι από τους χαρταετούς αυτούς, όχι μόνο αναπαριστούν δράκους, ψάρια, πουλιά και άλλα αιώνια σύμβολα της μακρινής Ανατολής, αλλά συχνά έχουν ενσωματωμένες σφυρίχτρες ή σωλήνες που μπορούν να βγάζουν μουσικούς ήχους χάρη στον αέρα που περνά από μέσα τους, δημιουργώντας έτσι ένα μαγευτικό υπερθέαμα εικόνας και ήχου.

• Στην Οσάκα της Ιαπωνίας, κάθε χρόνο, την Πέμπτη ημέρα του Μαΐου, οι μικροί Ιάπωνες περιμένουν με αγωνία το «Κοντομόνο-χι» ή αλλιώς τη Μέρα των Παιδιών. Εκείνη την ημέρα, οι οικογένειες που έχουν μικρούς γιους, συνηθίζουν να ανεμίζουν στον κήπο πολύχρωμες κορδέλες και πελώριους χαρταετούς σε σχήμα κυπρίνου, που τους έχουν δέσει σ’ ένα μεγάλο στύλο από μπαμπού μ’ έναν ανεμόμυλο στην κορυφή του.

Οι γιρλάντες και οι χαρταετοί - κυπρίνοι συμβολίζουν την οικογένεια: ο πρώτος χαρταετός τον πατέρα, ο δεύτερος τη μητέρα και ο τρίτος το παιδί - γιο. Ο κυπρίνος είναι ένα δυνατό ψάρι, γνωστό για την ενεργητικότητα και την αποφασιστικότητά του, καθώς κολυμπάει κόντρα στο ρεύμα και πετάγεται ψηλά πάνω από την επιφάνεια του νερού. Έτσι, ο κυπρίνος αποτελεί ένα καλό παράδειγμα για τους μικρούς Ιάπωνες, που πρέπει να μάθουν και εκείνοι να ξεπερνούν κάθε εμπόδιο της ζωής με δύναμη και αποφασιστικότητα.

• Ωστόσο, μια από τις πιο εντυπωσιακές γιορτές των αιθέριων αιώνιων χορευτών πραγματοποιείται εδώ και χιλιάδες χρόνια στη Βόρεια Ινδία και παίρνει μοναδικές διαστάσεις στη γιορτή «Basant», τη γιορτή που γίνεται για την υποδοχή της άνοιξης κάθε Φεβρουάριο στη Λαχώρη, στο σημερινό Πακιστάν και αντανακλά παγανιστικές συνήθειες του παρελθόντος. Πρόκειται για ένα ξέφρενο γλέντι, το οποίο προσμένουν με μεγάλη ανυπομονησία μικροί και μεγάλοι. Σ’ αυτή τη γιορτή, όλοι λαχταρούν να κατακτήσουν με τον χαρταετό τους τον ουρανό, πράγμα που θα τους εξασφαλίσει η χρήση των πιο καλών υλικών, και ιδιαίτερα του ανθεκτικότερου σπάγκου, ο οποίος επικαλύπτεται με σκόνη γυαλιού. Μαζί με τα υλικά, αυτό που καθορίζει τη νίκη είναι η έξυπνη άμυνα, οι δυναμικές επιθέσεις και οι επιδέξιοι χειρισμοί που γίνονται κυρίως από τις ταράτσες των σπιτιών.

Η ομορφιά που προσφέρουν την ημέρα οι εκατομμύρια πολύχρωμοι χαρταετοί συνεχίζεται και τις νύχτες, καθώς συνεχίζεται και το παιχνίδι, με ολόλευκους χαρταετούς, λουσμένους όχι μόνο στο φως του φεγγαριού, αλλά και στο φως που πλημμυρίζει την πόλη, ειδικά για την περίσταση.

Ανάλογα με το σχήμα και τα χρώματα είναι συνήθως και τα ονόματα που κάθε λαός έχει προσδώσει στους χαρταετούς:

• Στα αγγλικά, η λέξη «Kite» είναι συγχρόνως το όνομα ενός υπέροχου πουλιού.

• Στα ιαπωνικά, η λέξη «taco» σημαίνει χταπόδι. Προφανώς, οι Ιάπωνες επέλεξαν αυτό το όνομα για τον χαρταετό τους, επειδή μοιάζει με χταπόδι, καθώς πετά με τη βοήθεια πολλών νημάτων, τα οποία εξασφαλίζουν την κίνηση τού συνήθως περίπλοκου σχήματός του.

• Στα μεξικανικά, η λέξη «papalote», σημαίνει ταυτόχρονα πεταλούδα.

• Στα γερμανικά, η λέξη «Drachen» σημαίνει «δράκος». Προφανώς, η ονομασία αυτή καθιερώθηκε από τα χρόνια που οι γερμανικοί χαρταετοί είχαν μορφή άγριων ζώων που εκτόξευαν φωτιά από τα στόματά τους.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι τα ονόματα των χαρταετών δεν είναι διαφορετικά μόνο από χώρα σε χώρα, αλλά πολλές φορές και από περιοχή σε περιοχή μέσα στην ίδια χώρα. Για παράδειγμα, οι Σμυρνιοί τους ονομάζουν «τσερκένια», οι Κωνσταντινουπολίτες «ουτσουρμάδε»ς, οι Πόντιοι «πουλία», οι Θρακιώτες «πετάκια», οι Επτανήσιοι «φυσούνες». Σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, οι χαρταετοί ονομάζονταν «αστέρια», «ψαλίδες», «φωτοστέφανα» κ.ά., ενώ γενικά τους εξάγωνους αϊτούς τους λέμε και «σμυρνάκια».

Η κυρά - Σαρακοστή

Σαρακοστή ονομάζουμε το διάστημα των 40 ημερών από την Καθαρή Δευτέρα μέχρι και την Παρασκευή πριν το Σάββατο του Λαζάρου, οπότε αρχίζει και η Μεγάλη Εβδομάδα. Από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια καθιερώθηκε η συνήθεια της νηστείας στο διάστημα αυτό, ως ανάμνηση της νηστείας του Χριστού στην έρημο. Τις τρεις πρώτες ημέρες της νηστείας μάλιστα μερικές γυναίκες δεν έβαζαν στο στόμα τους τίποτα, ούτε καν ψωμί ή νερό και την τέταρτη έτρωγαν μόνο ειδικά φαγητά - καρυδόπιτα, σούπα με φασόλια, πετιμέζι.

Η Σαρακοστή είναι μια περίοδος επίπονης διαδικασίας και περνά αργά γι’ αυτούς που νηστεύουν, ιδίως οι τελευταίες μέρες της. Οι άνθρωποι μετρούν με αγωνία κάθε μέρα που θα τους οδηγήσει πιο κοντά στο Πάσχα. Παλιότερα όμως, που τα σημερινά ημερολόγια δεν υπήρχαν παντού, ώστε οι άνθρωποι να μετρούν το πέρασμα της νηστείας, έφτιαχναν ένα ιδιότυπο ημερολόγιο για το λόγο αυτό: την κυρά - Σαρακοστή.

Σε ένα χαρτί ζωγράφιζαν τη Σαρακοστή με τη μορφή γυναίκας, μάλλον καλόγριας. Η κυρά - Σαρακοστή δεν είχε στόμα, γιατί αντιπροσώπευε τη νηστεία. Τα χέρια της ήταν σταυρωμένα από τις πολλές προσευχές, αλλά και σε μια αέναη προσευχή. Είχε επτά πόδια. Τα έξι αντιπροσώπευαν το καθένα μια εβδομάδα της Σαρακοστής και το τελευταίο πόδι τη Μεγάλη Εβδομάδα. Μετά κόβανε με ψαλίδι τη φιγούρα και την κρεμούσαν στον τοίχο. Κάθε Σάββατο της έκοβαν ένα πόδι. Το τελευταίο πόδι το κόβανε το Μεγάλο Σάββατο και το βάζανε μέσα σ’ ένα ξερό σύκο. Αυτό το σύκο το ανακατεύανε με τ’ άλλα και όποιος το έβρισκε, λέγανε ότι θα ήταν τυχερός.

Σε άλλα μέρη της χώρας η κυρά - Σαρακοστή δεν γινόταν από χαρτί, αλλά από ζυμάρι. Το ζυμάρι φτιάχνονταν με αλεύρι, αλάτι και νερό. Η διαδικασία ήταν κι εδώ η ίδια όπως και με την χάρτινη.

Σε μια παραλλαγή του εθίμου, η κυρά Σαρακοστή ήταν φτιαγμένη από πανί και γεμισμένη με πούπουλα.

Στον Πόντο έπαιρναν μια πατάτα ψημένη ή ένα κρεμμύδι, έμπηγαν εφτά φτερά κότας, το έδεναν στο ταβάνι και κρεμόταν όλη τη Σαρακοστή. Κάθε βδομάδα έβγαζαν και ένα φτερό. Ο «κουκουράς», όπως ονόμαζαν το ιδιότυπο αυτό σκεύασμα, ήταν ο φόβος των παιδιών.

Την κυρά Σαρακοστή

που’ ναι έθιμο παλιό

οι γιαγιάδες μας την φτιάχναν

με αλεύρι και νερό.

Για στολίδι της φορούσαν

στο κεφάλι ένα σταυρό

μα το στόμα της ξεχνούσαν

γιατί νήστευε καιρό.

Και τις μέρες τις μετρούσαν

με τα πόδια της τα επτά

κόβαν ένα τη βδομάδα

μέχρι να ‘ρθει η Πασχαλιά.