Η κυρά - Σαρακοστή

Σαρακοστή ονομάζουμε το διάστημα των 40 ημερών από την Καθαρή Δευτέρα μέχρι και την Παρασκευή πριν το Σάββατο του Λαζάρου, οπότε αρχίζει και η Μεγάλη Εβδομάδα. Από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια καθιερώθηκε η συνήθεια της νηστείας στο διάστημα αυτό, ως ανάμνηση της νηστείας του Χριστού στην έρημο. Τις τρεις πρώτες ημέρες της νηστείας μάλιστα μερικές γυναίκες δεν έβαζαν στο στόμα τους τίποτα, ούτε καν ψωμί ή νερό και την τέταρτη έτρωγαν μόνο ειδικά φαγητά - καρυδόπιτα, σούπα με φασόλια, πετιμέζι.

Η Σαρακοστή είναι μια περίοδος επίπονης διαδικασίας και περνά αργά γι’ αυτούς που νηστεύουν, ιδίως οι τελευταίες μέρες της. Οι άνθρωποι μετρούν με αγωνία κάθε μέρα που θα τους οδηγήσει πιο κοντά στο Πάσχα. Παλιότερα όμως, που τα σημερινά ημερολόγια δεν υπήρχαν παντού, ώστε οι άνθρωποι να μετρούν το πέρασμα της νηστείας, έφτιαχναν ένα ιδιότυπο ημερολόγιο για το λόγο αυτό: την κυρά - Σαρακοστή.

Σε ένα χαρτί ζωγράφιζαν τη Σαρακοστή με τη μορφή γυναίκας, μάλλον καλόγριας. Η κυρά - Σαρακοστή δεν είχε στόμα, γιατί αντιπροσώπευε τη νηστεία. Τα χέρια της ήταν σταυρωμένα από τις πολλές προσευχές, αλλά και σε μια αέναη προσευχή. Είχε επτά πόδια. Τα έξι αντιπροσώπευαν το καθένα μια εβδομάδα της Σαρακοστής και το τελευταίο πόδι τη Μεγάλη Εβδομάδα. Μετά κόβανε με ψαλίδι τη φιγούρα και την κρεμούσαν στον τοίχο. Κάθε Σάββατο της έκοβαν ένα πόδι. Το τελευταίο πόδι το κόβανε το Μεγάλο Σάββατο και το βάζανε μέσα σ’ ένα ξερό σύκο. Αυτό το σύκο το ανακατεύανε με τ’ άλλα και όποιος το έβρισκε, λέγανε ότι θα ήταν τυχερός.

Σε άλλα μέρη της χώρας η κυρά - Σαρακοστή δεν γινόταν από χαρτί, αλλά από ζυμάρι. Το ζυμάρι φτιάχνονταν με αλεύρι, αλάτι και νερό. Η διαδικασία ήταν κι εδώ η ίδια όπως και με την χάρτινη.

Σε μια παραλλαγή του εθίμου, η κυρά Σαρακοστή ήταν φτιαγμένη από πανί και γεμισμένη με πούπουλα.

Στον Πόντο έπαιρναν μια πατάτα ψημένη ή ένα κρεμμύδι, έμπηγαν εφτά φτερά κότας, το έδεναν στο ταβάνι και κρεμόταν όλη τη Σαρακοστή. Κάθε βδομάδα έβγαζαν και ένα φτερό. Ο «κουκουράς», όπως ονόμαζαν το ιδιότυπο αυτό σκεύασμα, ήταν ο φόβος των παιδιών.

Την κυρά Σαρακοστή

που’ ναι έθιμο παλιό

οι γιαγιάδες μας την φτιάχναν

με αλεύρι και νερό.

Για στολίδι της φορούσαν

στο κεφάλι ένα σταυρό

μα το στόμα της ξεχνούσαν

γιατί νήστευε καιρό.

Και τις μέρες τις μετρούσαν

με τα πόδια της τα επτά

κόβαν ένα τη βδομάδα

μέχρι να ‘ρθει η Πασχαλιά.