Bajau

Οι Bajau είναι μια φυλή της Νοτιοανατολικής Ασίας που συνεχίζουν να  ζουν με τον θαλάσσιο τρόπο ζωής των προγόνων τους, κάνοντας χρήση μικρών ξύλινων ιστιοφόρων πλοίων, όπως το Perahu και η Vinta. Η φυλή είναι επίσης γνωστή ως Sama ή Samal.

Οι Bajau ζουν παραδοσιακά στα πολλά νησιά του αρχιπελάγους Sulu στις Φιλιππίνες, καθώς και σε τμήματα των παράκτιων περιοχών του Mindanao και της North Borneo. Κατά τα τελευταία πενήντα χρόνια, πολλοί Bajau έχουν μεταναστεύσει στη γειτονική Μαλαισία και τα βόρεια νησιά των Φιλιππίνων, λόγω της συνεχιζόμενης σύγκρουσης στην αυτόνομη περιοχή του μουσουλμανικού Mindanao. Προς το παρόν οι Bajau αποτελούν τη δεύτερη μεγαλύτερη εθνική ομάδα της Μαλαισίας. Ομάδες Bajau μετανάστευσαν επίσης στην Ινδονησία.

Οι Bajau είναι ευρέως γνωστοί ως «οι θαλάσσιοι Τσιγγάνοι» του αρχιπελάγους Sulu και της θάλασσας Celebes. Ζουν σε χωριά τα οποία είναι φτιαγμένα σε στύλους πάνω απ’ τη θάλασσα, ασχολούμενοι με την αλιεία, την εκτροφή οστρακοειδών ενώ εκτρέφουν και στρείδια μαργαριταριών. Επίσης απασχολούνται ως θαλάσσιοι εμπειρογνώμονες, δύτες και πλοηγοί. Ένα κανάλι στον κοραλλιογενή ύφαλο τους επιτρέπει να φτάνουν στην ανοιχτή θάλασσα.

Ο όρος Bajau είναι ένας συλλογικός όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει πολλές συγγενείς αυτόχθονες ομάδες. Αυτές οι ομάδες Bajau συγγενεύουν πολιτισμικά με τις ομάδες Sama, τόσο πολύ που είναι πιο σωστό ο λαός να ονομάζεται Sama - Bajau. Ιστορικά, ο όρος «Sama» χρησιμοποιείται για να περιγράψει το γεωγραφικό προσανατολισμό και τον τόπο που εγκαταστάθηκαν οι ομάδες Sama-Bajau, ενώ το «Bajau» χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει τα σχετικά με τη ζωή στη θάλασσα και να καταδείξει το νομαδικό χαρακτήρα των φυλών. Άλλωστε στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας τους, οι Bajau ήταν νομάδες ναυτικοί, άνθρωποι που ζούσαν από το εμπόριο με τη θάλασσα. Αρχικά κατοικούσαν μέσα στα σκάφη τους και αργότερα προσέγγισαν την ακτή χτίζοντας σπίτια σε ξύλινους δοκούς πάνω απ’ τη θάλασσα. Αν και ιστορικά προέρχονται από τις νότιες ακτές των Φιλιππίνων, ο μύθος θέλει να κατάγονται από τα μέλη της βασιλικής φρουράς του Σουλτανάτου του Johor, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν κατά μήκος της ανατολικής ακτής της Borneo, αφού οδηγήθηκαν εκεί απ’ τις καταιγίδες, μετά την πτώση της Αυτοκρατορίας της Malacca. Μια άλλη εκδοχή λέει ότι μια πριγκίπισσα του Σουλτανάτου του Johor χάθηκε μετά από μια πλημμύρα. Ο θλιμμένος πατέρας της διέταξε τους υπηκόους του να βγούνε στη θάλασσα για να τη βρούνε και να επιστρέψουν μόνο όταν την έβρισκαν. 

Η πραγματικότητα ωστόσο καταδεικνύει ότι οι Sama ήρθαν από το Αρχιπέλαγος Riau και ιδιαίτερα από το νησί Lingga, περισσότερα από 300 χρόνια πριν. Μερικοί θεωρούν ότι η διαδικασία μετάβασης στη North - West Borneo έγινε πάνω από 100 χρόνια νωρίτερα, αρχής γενομένης από το εμπόριο με την αυτοκρατορία του Brunei (η πριγκίπισσα που εμφανίζεται στο μύθο προέλευσης ήταν μια βασιλική νύφη αποστέλλεται στο Αρχιπέλαγος Sulu, αλλά την απαγάγει ο πρίγκιπας του Brunei). Με την ανατροπή της νόμιμης Σουλτάνου του Johor οι Sama κατέφυγαν στη δυτική ακτή της North Borneo, όπου αισθάνθηκαν ασφαλείς να ζουν υπό την προστασία του Σουλτανάτου του Brunei.

Σήμερα ο αριθμός των Bajau που έχουν γεννηθεί και ζουν κυρίως στη θάλασσα μειώνεται, εν μέρει λόγω των κυβερνητικών προγραμμάτων που έχουν μετακινήσει τους Bajau στην ηπειρωτική χώρα. Σήμερα πολλοί Φιλιππινέζοι Bajau περνούν ως παράνομοι μετανάστες στο νησί της Μαλαισίας, αναζητώντας θέσεις εργασίας, κυρίως χειρωνακτικές. 

Οι διάφορες Bajau υπο - ομάδες διαφέρουν πολιτισμικά, γλωσσικά, και θρησκευτικά. Στο θρήσκευμα συνήθως είναι Μουσουλμάνοι, είτε Σουνίτες είτε Αλεβίτες, ενώ μια μεγάλη επίσης μερίδα ανθρώπων έλκεται από ανιμιστικές πεποιθήσεις και ακολουθούν τις δοξασίες για τα πνεύματα και τη λατρεία των προγόνων τους. Τέλος, υπάρχει και μια μικρή μειοψηφία των Καθολικών.

Οι διαρκείς διακρίσεις σε βάρος τους και η συνεχιζόμενη βία στο μουσουλμανικό Mindanao , έχουν οδηγήσει πολλούς Bajau να ζητιανεύουν ή να μεταναστεύσουν, αναζητώντας καλύτερη τύχη.

Οι εναπομείναντες συνεχίζουν να διατηρούν τον θαλασσινό τρόπο ζωής τους, και να διοργανώνουν εκδηλώσεις επηρεασμένοι απ’ αυτόν. Στις παραδοσιακές κοινότητες Bajau μπορεί να υπάρχει ένας Dukun (Σαμάνος) ή να δοξάζεται  ο Omboh Dilaut, ο θεός της θάλασσας, κάθε φορά που πετυχαίνουν μια μεγάλη ψαριά. Μια αρχαία ιστορία μιλάει για ένα πολύ μεγάλο άνδρα, που ονομάζεται Bajau ο ίδιος. Ο Bajau κάλεσε το λαό του να τον ακολουθήσει σε ένα ποτάμι, στο οποίο κάθε φορά έβρισκε πολλά ψάρια! Κάποιες άλλες φυλές της περιοχής σύντομα το πληροφορήθηκαν και επειδή ζήλεψαν το πλεονέκτημα που ο Bajau παραχώρησε στο λαό του, σχεδίαζαν να τον σκοτώσουν. Αλλά οι προσπάθειές τους απέβησαν άκαρπες καθώς ο Bajau επέζησε από τα δηλητηριασμένα βέλη που του έριξαν πυροβόλησαν. Ο τάφος του σήμερα καλύπτεται από μια πέτρα που ο ίδιος κουβάλησε στον τόπο που επιθυμούσε να ταφεί, μια πέτρα που κανένας άλλος άνθρωπος δεν μπορεί να σηκώσει.

Γενικότερα, ένα μεγάλο μέρος της ιστορίας και της παράδοσης των Bajau αποτυπώνεται στη λαογραφία τους. Παρ’ όλο που οι λαογραφικές τους παραδόσεις έχουν συχνά αλλοιωθεί αντανακλούν ένα κοινό θέμα στη λαογραφία πολλών ανθρώπων: ότι ο δικός τους λαός είναι ο κυρίαρχος ή ο ανώτερος λαός στην περιοχή. 

Οι Bajau έχουν ένα μοναδικό είδος χορού που ονομάζεται Pangigal. Είναι κοινός σε γαμήλιες τελετές σε όλη τη Μαλαισία και στο αρχιπέλαγος Sulu. Αυτός ο χορός είναι η πιο διάσημη έκφραση της μουσικής Dayang Dayang.

Οι Bajau στους χορούς αυτούς φορούν πλούσια πολύχρωμα ρούχα, τα οποία συχνά γίνονται με στο χέρι με το παραδοσιακό ύφασμα dastar. Νύφες και γαμπροί φορούν ακόμα πιο πολύχρωμα ρούχα στο γάμο τους. Όσο πιο λαμπρή και όμορφη είναι η φορεσιά μιας γυναίκας τόσο μεγαλύτερη είναι και υπόληψή της. Η καλοντυμένη ανύπαντρη γυναίκα θα λάβει επίσης πολλά βουβάλια που στο Bajau, είναι ένα ζώο με ειδικό ρόλο που αποτελεί συνήθως μέρος της προίκας κάθε γυναίκας. Οι γάμοι είναι κοινοί. Ο γάμος με απαγωγή είναι επίσης συχνός.

Οι αλιείς Bajau κάνουν χρήση ξύλινων σκαφών ιστιοπλοΐας τα οποία είναι γνωστά ως Perahu lambo για ταξίδια στις θάλασσες του Timor και της La mer d’ Arafura. Η κατασκευή και καθέλκυση αυτών των σκαφών είναι τελετουργική, διότι οι Bajau πιστεύουν ότι και τα σκάφη έχουν ένα πνεύμα Sumanga.

Οι Bajaus είναι επίσης γνωστοί για τις εξαιρετικές ικανότητές τους στην ελεύθερη κατάδυση. Ως δύτες εργάζονται πολλές ημέρες με τη μεγαλύτερη ημερήσια άπνοια κατάδυση που έχει αναφερθεί στους ανθρώπους, μεγαλύτερη από 5 ώρες την ημέρα. Μερικοί Bajau διαρρηγνύουν σκόπιμα τα τύμπανα των αυτιών τους σε νεαρή ηλικία, προκειμένου να διευκολυνθεί η κατάδυση και το κυνήγι στη θάλασσα. Πολλοί ενήλικες Bajau είναι, συνεπώς, βαρήκοοι.

Οι Bajau αρχίζουν να χάνουν κάτι από την ταυτότητά τους, καθώς ενσωματώνονται σταδιακά στις χερσαίες κοινότητές τους. Ακόμα και οι παραδοσιακές βάρκες των Bajau χάνονται σταδιακά, καθώς αντικαθίστανται οι χειροποίητες lipa - lipa βάρκες με εμπορικά πλοιάρια μαζικής παραγωγής.