Χριστουγεννιάτικα έθιμα απ’ όλη την Ευρώπη (4)

Τα Χριστούγεννα ήταν παλαιότερα κινητή γιορτή που εορταζόταν σε διάφορες ημερομηνίες στη διάρκεια του έτους. Η επιλογή της 25ης Δεκεμβρίου έγινε από τον Πάπα Ιούλιο Α΄ τον 4ο αιώνα, επειδή εκείνη η ημερομηνία συνέπιπτε με τα ειδωλολατρικά τελετουργικά για το χειμερινό ηλιοστάσιο. Πρόθεση του Πάπα ήταν να αντικατασταθεί ο αρχαίος εορτασμός με τον χριστιανικό. Ωστόσο, υπάρχουν μαρτυρίες ότι τα Χριστούγεννα γιορτάζονταν στη Ρώμη στις 25 Δεκεμβρίου από το 336. Και η ίδια αυτή μέρα ήταν η Πρωτοχρονιά.

Πολλά από τα έθιμα που συνδέονται με τα Χριστούγεννα, όπως η ανταλλαγή δώρων, τα κάλαντα, ο στολισμός του δέντρου έχουν τις ρίζες τους σε παλαιότερες θρησκείες. Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, οι χριστουγεννιάτικες δοξασίες και παραδόσεις αποτελούν ένα μείγμα από κατάλοιπα της λατρείας του Σατούρνου (μιας θεότητας που ταυτίζεται με τον Κρόνο) και άλλων δοξασιών που αναμείχθηκαν με τις χριστιανικές, για να ξεχαστεί στο πέρασμα των αιώνων η αρχική τους προέλευση.

Ρουμανία

Στην Ρουμανία, σύμφωνα με την παράδοση, τα παιδιά πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι λέγοντας τα κάλαντα και απαγγέλλοντας ποίηση και μύθους καθ’ όλη τη διάρκεια της Χριστουγεννιάτικης περιόδου. Ο αρχηγός κουβαλά το στεάουα, ένα μεγάλο ξύλινο αστέρι τυλιγμένο σε γυαλιστερό χαρτί και διακοσμημένο με καμπανούλες και έγχρωμη κορδέλα, στου οποίου το κέντρο τοποθετείται η εικόνα της Αγίας Οικογένειας. Από το εορταστικό τραπέζι της ορεινής Τρανσυλβανίας δεν λείπει ποτέ το γεμιστό λάχανο!

Ρωσία

Στην Ρωσία είχαν τη συνήθεια, τη νύχτα των Χριστουγέννων, να ντύνουν στα λευκά μια κοπέλα του σπιτιού και να τη βάζουν να παριστάνει την Παναγία.

Τα δώρα των παιδιών μοιράζει η Μπαμπούσκα, μια ηλικιωμένη γυναίκα, η οποία σύμφωνα με τη ρωσική παράδοση έδωσε λάθος κατευθύνσεις στους προσκυνητές που κατευθύνονταν προς τη Βηθλεέμ και καταδικάστηκε να τριγυρνάει την ημέρα των Θεοφανείων και να μοιράζει δώρα στα παιδιά.

Σαρδηνία

Στη Σαρδηνία πιστεύουν ότι όποιος γεννηθεί τη νύχτα των Χριστουγέννων, και μάλιστα τα μεσάνυχτα, φέρει την ευλογία του Θεού όχι μόνο στους δικούς του, αλλά και στους γείτονες των εφτά σπιτιών που βρίσκονται πιο κοντά στο δικό του.

Σερβία - Μαυροβούνιο

Οι Σέρβες και οι Μαυροβουνιώτισσες νοικοκυρές έχουν ένα ευγενικό αλλά βρώμικο έθιμο: Ραντίζουν τα τραπεζομάντιλα τους με κρασί για να μη ντραπούν οι φιλοξενούμενοί τους αν λερώσουν κάποιο, μιας και θεωρείται ντροπή για τους καλούς τρόπους τους να λερώσει κάποιος προσκεκλημένος το τραπεζομάντιλο της οικοδέσποινας.

Το μεγαλύτερο χαρακτηριστικό έθιμο των Σερβικών Χριστουγέννων είναι το Χριστουγεννιάτικο δέντρο από ξύλα βελανιδιάς. Κατά παράδοση ένα άλλο έθιμο που κάνουν οι Σέρβοι είναι το να καίνε στα τζάκια τους το κούτσουρο των Χριστουγέννων το οποίο είναι ξύλο βελανιδιάς.

Σικελία

Στη Σικελία οι χωρικοί συνηθίζουν να βγάζουν τα μεσάνυχτα των Χριστουγέννων νερό από τα πηγάδια και με αυτό ραντίζουν τα ζώα τους. Πιστεύουν ότι το νερό αυτό είναι αγιασμένο, επειδή την ίδια ώρα γεννιέται και ο Σωτήρας του κόσμου.

Σκωτία

Οι Σκωτσέζοι δεν γιορτάζουν τα Χριστούγεννα τόσο πολύ όσο την Παραμονή Πρωτοχρονιάς που ονομάζεται «Χογκμάνυ» (Hogmanay). Η ονομασία αυτή πιθανόν προήλθε από ένα παξιμάδι βρώμης που παραδοσιακά έδιναν στα παιδιά την Παραμονή Πρωτοχρονιάς.

Ο πρώτος άνθρωπος που μπαίνει στο σπίτι την Πρωτοχρονιά πιστεύεται ότι επηρεάζει την τύχη των ενοίκων. Σε γενικές γραμμές, πιστεύουν ότι οι ξένοι φέρνουν καλοτυχία και ανάλογα με την περιοχή πιστεύουν ότι είναι καλό να περάσει το κατώφλι ένας μελαχρινός ή ένας ξανθός. Αυτό το έθιμο είναι γνωστό ως «το πρώτο πάτημα» (first footing).

Θεωρείται κακοτυχία να αφήσεις τη φωτιά να σβήσει την Παραμονή των Χριστουγέννων γιατί τότε τριγυρνούν τα ξωτικά και μόνο η ζωηρή φωτιά θα τα εμποδίσει να γλιστρήσουν μέσα στο σπίτι από την καμινάδα. Ανήμερα τα Χριστούγεννα και πριν το πλούσιο εορταστικό δείπνο συνηθίζεται μια υπαίθρια εορταστική πυρά και χορός υπό τον ήχο της γκάιντας.

Σουηδία

Στην Σουηδία η 13^η Δεκεμβρίου είναι η μέρα αφιερωμένη στη μνήμη της Αγίας και μάρτυρος Σάντα Λουτσία (St. Lucia) με καταγωγή από τη Σικελία, η οποία και θεωρείται ότι έσωσε τους Σουηδούς από λιμοκτονία τον 4^ο αιώνα. Το πρωί λοιπόν της 13ης Δεκεμβρίου η «Λουτσία»  - σύμβολο του φωτός - συνήθως το μεγαλύτερο κορίτσι του σπιτιού, φορώντας ένα μακρύ λευκό χιτώνα και ένα στεφάνι από αναμμένα κεριά στα μαλλιά, πηγαίνει από σπίτι σε σπίτι, προσφέροντας ζεστό καφέ και κουλουράκια, ενώ τραγουδά παλιά κάλαντα με τον σκοπό του λαϊκού ναπολιτάνικου τραγουδιού «Σάντα Λουτσία». Οι θρύλοι της Λουτσία γεννήθηκαν στις Συρακούσες περίπου κατά το έτος 300 μ.Χ.

Σε μερικές επαρχίες της Σουηδίας οι κάτοικοι των χωριών συνηθίζουν ανήμερα τα Χριστούγεννα να ρίχνουν έξω από τα σπίτια και τα χωράφια τους σιτάρι, για να γιορτάσουν μαζί τους και τα πουλιά.

Στη Σουηδία οι ευχές για «Καλά Χριστούγεννα» ή «God Jul» ανταλλάσσονται επί 20ήμερο, από τις 25 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 13 Ιανουαρίου, σύμφωνα με σχετικό διάταγμα που εξέδωσε ο Βασιλιάς Κνουτ τον 11ο αιώνα.

Τσεχία

Στην Τσεχία η 4η Δεκεμβρίου, ημέρα της εορτής της Αγίας Βαρβάρας είναι αφιερωμένη στη μάρτυρα της περιόδου των πρώτων διωγμών των Χριστιανών. Από άκρη σε άκρη της χώρας κόβονται κλαδιά κερασιάς και διατηρούνται στο νερό. Εάν έχουν ανθίσει μέχρι τα Χριστούγεννα φέρνουν καλή τύχη και πιθανόν ευνοϊκές προοπτικές για γάμο μέσα στην επόμενη χρονιά.

Τα κλαδιά της κερασιάς μαζί με μικρά φυτά αλεξανδρινών και άλλα γιορτινά στολίδια τοποθετούνται μέσα σε ψάθινα καλάθια, συνθέτοντας δημιουργίες παραδοσιακού και μοντέρνου στυλ που κοσμούν το γιορτινό τραπέζι!

Τα παραδοσιακά στολίδια του χριστουγεννιάτικου δέντρου είναι τσόφλια αυγών βαμμένα με διάφορα χρώματα και μοτίβα.

Φινλανδία

Στη Φινλανδία η 24^η Δεκεμβρίου είναι η σημαντικότερη ημέρα της περιόδου των Χριστουγέννων. Οι εορτασμοί αρχίζουν το μεσημέρι, οπότε σύμφωνα με τη μεσαιωνική παράδοση η ειρήνη των Χριστουγέννων καλείται να ξεπροβάλει με κάθε επισημότητα στη πόλη «Turku» της Φινλανδίας.

Τα κεριά και τα εποχικά φυτά διακόσμησης όπως το αλεξανδρινό δημιουργούν τη κατάλληλη ατμόσφαιρα για τον εορτασμό των Χριστουγέννων σε οικογενειακό πάντα περιβάλλον.

Παραδοσιακά η μέρα αυτή είναι αφιερωμένη στη μνήμη των νεκρών και μια επίσκεψη στο νεκροταφείο την παραμονή των Χριστουγέννων αποτελεί πατροπαράδοτο έθιμο. Κατά τη διάρκεια εκείνης της νύκτας τα καλυμμένα από χιόνι νεκροταφεία μετατρέπονται σε εντυπωσιακές φωτεινές θάλασσες από κεριά.