Ο Hamilton Naki (26.6.1926-29.5.2005) υπήρξε συνεργάτης του Dr Christiaan Barnard, του καρδιολόγου που πραγματοποίησε την πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς στο Groote Schuur Hospital της Νοτίου Αφρικής, στα 1967, και είχε συμμετοχή σ’ αυτή, η οποία όμως ποτέ δεν αναγνωρίστηκε. Αυτό άλλωστε αναφέρθηκε και στη νεκρολογία του Hamilton Naki που δημοσιεύτηκε στον «Economist». Όμως η νεκρολογία αυτή στο συγκεκριμένο σημείο, αμφισβητήθηκε και διαψεύστηκε από την ιατρική κοινότητα του Groote Schuur Hospital. Επίσης λίγο αργότερα και ο «Economist» χαρακτήρισε την πληροφόρησή του σαν εσφαλμένη. Με βάση αυτές τις διαψεύσεις η ιστορία του Hamilton Naki χαρακτηρίστηκε ωε ψεύτικη.
Ο Hamilton Naki γεννήθηκε στις 26.6.1926 στο Ngcingane, μια πόλη στο Ανατολικό Ακρωτήριο της Νότιας Αφρικής. Η σχολική του μόρφωση σταμάτησε όταν ήταν 14 ετών οπότε και συμπλήρωσε την υποχρεωτική πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Τα πρώτα χρόνια της ζωής του κάτω από το καθεστώς του apartheid ήταν εξαιρετικά δύσκολα. Έτσι στα 14 χρόνια του έφυγε από το Ngcingane και πήγε στο Cape Town αναζητώντας εργασία.
Σχετικά γρήγορα στάθηκε τυχερός, αφού βρήκε εργασία ως κηπουρός στο μεγάλο πανεπιστήμιο του Cape Town. Εκεί για δέκα χρόνια φρόντιζε τα γήπεδα του τένις και τα λοιπά γήπεδα του Πανεπιστημίου.
Τελικά ο Naki επιλέχτηκε από το Dr Robert Goetz της Πανεπιστημιακής Κλινικής, για να απασχοληθεί, παράλληλα με τις κηπουρικές του ασχολίες, και στα εργαστήρια της πανεπιστημιακής κλινικής φροντίζοντας τα ζώα που βρίσκονταν εκεί.
Η πρώτη επαφή του Hamilton Naki με χειρουργείο ήταν όταν ο Dr Robert Goetz του ζήτησε να τον βοηθήσει στην εγχείρηση μιας καμηλοπάρδαλης. Όμως πολύ γρήγορα άρχισε να ασχολείται και με χειρουργικές εργασίες στα εργαστήρια. Η εμπλοκή του σ’ αυτές περιελάμβανε την διαδικασία αναισθητοποίησης και τη μετεγχειρητική παρακολούθηση των ζώων.
Παρά την έλλειψη βασικής εκπαίδευσης αποδείχτηκε ότι ήταν ένας αρχάριος που προσαρμοζόταν και μάθαινε γρήγορα, αλλά και ένας άνθρωπος με μεγάλες ικανότητες.
Η αξιοπιστία των αποτελεσμάτων της δουλειάς του και η ικανότητά του αναγνωρίστηκαν από την ιατρική κοινότητα, με αποτέλεσμα να λάβει μια πρόσθετη άδεια για να συνεχίσει τις έρευνές του στα εργαστήρια.
Ο Naki εξελίχτηκε σε έναν από τους τέσσερις εξειδικευμένους τεχνικούς στο ερευνητικό εργαστήριο της Ιατρικής Σχολής. Λόγω της εξειδίκευσής του αυτής βοήθησε τους πολυάριθμους νέους χειρούργους που έκαναν εξάσκηση στο κτηνιατρικό εργαστήριο πάνω σε θέματα μεταμόσχευσης νεφρών, καρδιάς και συκωτιού να αποκτήσουν ένα ανώτερο βαθμό εξειδίκευσης. Παρά το γεγονός ότι στα αρχεία του νοσοκομείου αναφέρεται ως καθαριστής ή κηπουρός εν τούτοις λάμβανε το μισθό ενός ανώτερου εξειδικευμένου τεχνικού εργαστηρίου, την υψηλότερη αμοιβή που το νοσοκομείο θα μπορούσε να δώσει σε κάποιο χωρίς δίπλωμα.
Παρόλα αυτά όμως, εξ αιτίας του apartheid, δεν έγινε ποτέ δυνατό να εκπαιδευτεί ως γιατρός. Για τον ίδιο λόγο, δεν μπορούσε ποτέ να συμμετάσχει σε επεμβάσεις που γίνονταν από λευκούς σε λευκούς στο νοσοκομείο.
Μερικά χρόνια αργότερα ένας φιλόδοξος γιατρός που ονομαζόταν Dr. Christiaan Barnard επέστρεψε στο Cape Town από τις Η.Π.Α. για να αναπτύξει τις καρδιακές τεχνικές μεταμόσχευσης και ο Hamilton Naki εντάχθηκε στην ομάδα του. Σύμφωνα με τον Barnard ο Naki υπήρξε ένα ικανότατο άτομο. Είχε δε φτάσει σε τέτοιο βαθμό ικανότητας που έδινε διαλέξεις και εκπαίδευε ιατρούς και φοιτητές σε θέματα που αφορούσαν στις τεχνικές μεταμόσχευσης.
Παρόλο που ήταν πια εκπαιδευτής νέων γιατρών, ο ίδιος δεν έμαθε ποτέ του τις επίσημες τεχνικές της χειρουργικής. «Έκλεψα με τα μάτια μου» έλεγε ο Naki αναφερόμενος στον τρόπο με τον οποίο έμαθε να χειρουργεί, δηλώνοντας με τον τρόπο αυτό ότι έμαθε παρακολουθώντας με προσοχή άλλους χειρούργους στο έργο τους.
Στις 3 Δεκεμβρίου 1967 ο Dr. Barnard ολοκλήρωσε με επιτυχία την πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς στο Groote Schuur Hospital της Νοτίου Αφρικής. Ο ασθενής ονομαζόταν Louis Washkansky και έζησε 18 ημέρες πριν πεθάνει από πνευμονία. Η ιστορία όμως είχε γραφεί. Η πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς ήταν γεγονός. Στο σημείο αυτό υπάρχει μια σύγχυση σχετικά με το ρόλο του Naki σε αυτό το γεγονός. Η σύγχυση αυτή κρατά πολλά χρόνια..
Ο «μύθος που δημιουργήθηκε» λέει ότι ο Hamilton Naki βοήθησε στη λήψη, τον καθαρισμό και στην προετοιμασία της καρδιάς της Denise Darvall, που είχε τραυματιστεί θανάσιμα σε αυτοκινητιστικό ατύχημα, σε ένα δωμάτιο 15 μέτρα μακριά από την αίθουσα όπου ο Dr. Barnard προετοίμαζε τον ασθενή του για την επέμβαση. Ήταν μια εργασία, πολύ λεπτή. Η καρδιά, έπρεπε να αφαιρεθεί με πολλή προσοχή και να διατηρηθεί με μέγιστη φροντίδα. Στη συνέχεια η καρδιά παραδόθηκε έτοιμη και καθαρή στον Dr. Barnard, ο οποίος την τοποθέτησε στη θέση της καρδιάς του Washkansky. Ο Νaki, ήταν το δεύτερο κατά σειρά, μετά τον Dr. Barnard, πιο σημαντικό μέλος της ομάδας που έκανε την πρώτη μεταμόσχευση της ιστορίας. Αλλά δεν ήταν δυνατόν να εμφανιστεί δημόσια, γιατί ήταν μαύρος στη χώρα του apartheid. Έτσι ενώ ο επικεφαλής της ομάδας, λευκός, Dr Christiaan Barnard, γίνεται διάσημος ο Hamilton Naki, δεν μπορεί να παραστεί καν στην αναμνηστική φωτογραφία της ομάδας. Μάλιστα όταν από λάθος εμφανίστηκε σε μια φωτογραφία, το νοσοκομείο έσπευσε να δηλώσει πως ήταν απλά ένας υπηρέτης - κηπουρός!
Η πλευρά του νοσοκομείου (όπως έγραψε ο ‘’Economist’’ στις 14.7.2005, ανασκευάζοντας τα όσα είχε γράψει στην νεκρολογία της 09.6.2005) διέψευσε τη λήψη της καρδιάς της δότριας από το Naki, ισχυριζόμενο ότι τη λήψη έκαναν ο Marius Barnard, αδελφός του Dr Christiaan Barnard και ο Terry O'Donovan.
Αυτή είναι και η άποψη του συνόλου των ιατρών του Groote Schuur που ισχυρίζονται ότι ο Naki δεν ήταν δυνατό να συμμετέχει στη μεταμόσχευση, εκτός των άλλων και επειδή το καθεστώς του apartheid απαγόρευε την παρουσία μαύρων στις χειρουργικές επεμβάσεις λευκών. Ο Dr Christiaan Barnard κατά την διάρκεια της επέμβασης βοηθήθηκε από τέσσερις άλλους χειρούργους.
Η σύγχυση αυτή σχετικά με την συμμετοχή ή όχι του Naki υπήρξε εντονότερη εξ’ αιτίας κάποιων υπαινιγμών του Dr Christiaan Barnard ότι ο Naki τον είχε βοηθήσει στη διαδικασία με τρόπους που δεν ήταν πλήρως γνωστοί, αφού κάτω από το καθεστώς apartheid, οποιαδήποτε τέτοια βοήθεια σε λευκούς θα έπρεπε να κρατηθεί οπωσδήποτε μυστική. Μεταγενέστερα και για τη γενικότερη συνδρομή του Naki στα θέματα μεταμοσχεύσεων το πανεπιστήμιο του Cape Town του απένειμε το βαθμό του MMed Causa Honoris. Άλλωστε ο Barnard είχε δηλώσει για τον Naki παλαιότερα:
«Αν ο Hamilton είχε την ευκαιρία να μελετήσει, πιθανώς θα είχε γίνει ένας λαμπρός χειρουργός» και ότι ο Naki ήταν «ένας από τους μεγάλους ερευνητές όλων των εποχών στον τομέα των μεταμοσχεύσεων καρδιάς».
Όλο αυτό το διάστημα ο Naki ζούσε σε μια παράγκα, σε ένα ghetto της περιφέρειας, χωρίς ηλεκτρισμό και τρεχούμενο νερό, όπως «άρμοζε» σε ένα μαύρο. Σχεδόν ολόκληρο το μισθό του τον έστελνε στη γυναίκα του, τους τέσσερις γιους και τη μια κόρη του πίσω στην Ngcingane, αλλά ήταν τόσο μικρός που μόνο ένα απ’ τα πέντε παιδιά του κατάφερε να πάει σχολείο, μέχρι το τέλος του γυμνασίου.
Ο Naki συνταξιοδοτήθηκε το 1991 λαμβάνοντας σύνταξη κηπουρού, ύψους 760 ραντ, ή περίπου 275 δολαρίων. Όμως η δουλειά του αναγνωρίσθηκε στη μετά το apartheid εποχή, μετά από την αποχώρησή του, και γι’ αυτό παρασημοφορήθηκε το 2002 με το National Order of Mapungubwe. Στο αιτιολογικό της απονομής αναφέρεται με σαφήνεια και η συμμετοχή του στην πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς. Επίσης του απονεμήθηκε ένα τιμητικό πτυχίο Ιατρικής (Honorary Degree in Medicine) από το πανεπιστήμιο του Cape Town το 2003.
Όταν αποχώρησε από το νοσοκομείο, του δόθηκε, τιμής ένεκεν, η δυνατότητα της μετατροπής ενός λεωφορείου σε μια μικρή κινητή κλινική για τους μαύρους της περιοχής του. Παράλληλα ο Naki υποστήριξε και ένα σχολείο στο Ανατολικό Ακρωτήριο με τις δωρεές που συλλέχθηκαν απ’ τους γιατρούς που ο ίδιος είχε εκπαιδεύσει. Πέθανε στις 29.5.2005 σε ηλικία 78 ετών.
Παρά την έλλειψη τυπικής ιατρικής κατάρτισης ο Naki πρόσφερε πολύτιμη κατάρτιση σε χιλιάδες σπουδαστές σε θέματα χειρουργικής, χωρίς να του δοθεί οποιαδήποτε επίσημη αναγνώριση πριν το 2002. Ο Dr Christiaan Barnard όμως θα εγκωμίαζε αργότερα τον Naki για το ρόλο του ως δασκάλου και για τις δεξιότητές του ως «χειρούργου». Ο Dr Barnard παραδέχθηκε προτού να πεθάνει ότι «(ο Naki) πιθανώς είχε μεγαλύτερη τεχνική ικανότητα από ό,τι είχα εγώ». Πράγματι ο Naki χρησιμοποίησε αυτήν την ικανότητα για να γίνει ο εκπαιδευτής πάνω από 3.000 μελλοντικών ικανότατων χειρούργων.
Χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του και του χαρακτήρα του ήταν το γεγονός, ότι την ώρα των διαλειμμάτων του από την δουλειά μάζευε τους αστέγους στο τοπικό νεκροταφείο και τους μιλούσε για τις καταστροφικές συνέπειες του οινοπνεύματος και της κάνναβης.
Αναφορικά με την πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς, ο ίδιος ο Naki αρχικά, σε ερώτηση δημοσιογράφου αναφορικά με το πού βρισκόταν όταν έγινε η επέμβαση απάντησε «ότι έμαθε για την επέμβαση από την τηλεόραση». Αργότερα όμως δήλωσε ότι ήταν παρών στη μεταμόσχευση.
Και εδώ ακριβώς τίθεται το πρόβλημα. Απ’ τη μια πλευρά έχουμε διάψευση από το νοσοκομείο ότι ο Naki ήταν παρών στην επέμβαση και από την άλλη απονομή του National Order of Mapungubwe από το μετά το apartheid καθεστώς της Νοτιοαφρικανικής Δημοκρατίας, με το σκεπτικό ότι πέραν των άλλων συμμετείχε στην πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς. Από την μια έχουμε εμφάνιση του Naki σε φωτογραφία με το επιτελείο της επέμβασης και από την άλλη δήλωση του νοσοκομείου ότι ο Naki ήταν εκεί ως κηπουρός!
Η αλήθεια βρίσκεται μάλλον στο τέλος του άρθρου του «Economist» :
«It is sad that the shadow of apartheid is still so long in South Africa that blacks and whites can tell the same narrative in quite different ways, each suspecting the motives of the other. And it is especially tragic that it should have involved Mr Naki, a man considered “wonderful” by both sides, black and white, and whose life should still be seen as an inspiration».
(Είναι λυπηρό που η σκιά του apartheid είναι ακόμα τόσο βαθιά ριζωμένη στη Νότια Αφρική που οι μαύροι και οι λευκοί μπορούν να διηγούνται την ίδια ιστορία με αρκετά διαφορετικούς τρόπους, καθένας έχοντας υποψίες για τα κίνητρα του άλλου. Και είναι ιδιαίτερα τραγικό ότι ενέπλεξαν τον κ. Naki, ένα άτομο που θεωρείται «θαυμάσιος» και από τις δύο πλευρές, μαύρων και λευκών, και του οποίου η ζωή πρέπει ακόμα και τώρα να αποτελεί πηγή έμπνευσης για όλους μας).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου