Απόκριες

 Η ελληνική αποκριά έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα. Κυριολεκτικά «Αποκρεά» σημαίνει τον αποχαιρετισμό της περιόδου κρεατοφαγίας ή την αποχή από το κρέας (από-κρεώ). Αντίστοιχα και η λατινογενής λέξη «Καρναβάλι» είναι σύνθετη από τις λέξεις carne = κρέας και vale = χαιρετώ ή από την έκφραση carnem levare = αποχή από το κρέας.

Το έθιμο της αποκριάς έχει τις ρίζες του στις παγανιστικές τελετουργίες των αρχαίων Ελλήνων και τις γιορτές προς τιμή του ∆ιόνυσου, θεού του κρασιού, του γλεντιού και της ευθυμίας. Οι άνθρωποι μεταμφιέζονταν σε σάτυρους ή φορούσαν μάσκες και ξεχύνονταν στους δρόμους και στις γειτονιές συμπεριφερόμενοι προκλητικά µε τολμηρές φράσεις και πράξεις. Αυτό εξυπηρετούσε την ελεύθερη έκφραση ερωτικών σκέψεων, ενώ έκρυβαν την αληθινή ταυτότητα αυτού που τις διατύπωνε, πίσω από τις μάσκες.

Η ιδιαίτερα δημοφιλής αυτή παράδοση εξαπλώθηκε και σε άλλα μέρη του κόσμου µέσω της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Αργότερα, με την επικράτηση του χριστιανισμού, στοιχεία της αρχαιοελληνικής λατρείας συνδυάστηκαν στη συνείδηση και τις παραδόσεις του λαού με την περίοδο πριν από τη Σαρακοστή.

Από το 19ο αιώνα μέχρι σήμερα το καρναβάλι ξεκινά κάθε χρόνο την Κυριακή του Τελώνη και Φαρισαίου και λήγει την Κυριακή της Τυροφάγου. Το «άνοιγμα του Τριωδίου» δεν σημαίνει τίποτε περισσότερο από την έναρξη της περιόδου προετοιμασίας για την Ανάσταση. Ωστόσο, το άνοιγμα του Τριωδίου σημαίνει αυτομάτως και την αρχή μιας όχι και τόσο σύντομης εποχής ευωχίας, ελευθερίας και, κυρίως, ελευθεριότητας. Παράλληλα, όμως, σηματοδοτεί και μια περίοδο ανατροπής και αμφισβήτησης. Κάθε είδους και μορφής εξουσία, η πολιτική, η κοινωνική και η εκκλησιαστική, αμφισβητούνται και διακωμωδούνται Η λέξη Τριώδιο προέρχεται από το «τρεις ωδές» που αναφέρεται στους τρεις ύμνους που ψέλνονται στην εκκλησία.

Οι τρεις Κυριακές που κλείνουν την κάθε εβδομάδα του τριωδίου είναι:

·         η Κυριακή του Ασώτου,

·         η Κυριακή της Απόκρεω (μικρή αποκριά) και

·         η Κυριακή της Τυροφάγου (Μεγάλη Αποκριά).

Παλιότερα, τον εορταστικό τόνο έδιναν οι παρέες των μεταμφιεσμένων, που κυκλοφορούσαν στους δρόμους και γύριζαν τα βράδια στις γειτονιές τραγουδώντας άσεμνα και σκωπτικά τραγούδια. Αυτού του είδους, όμως, οι καρναβαλικές εκδηλώσεις χάθηκαν σε μικρό ή μεγάλο βαθμό με το πέρασμα του χρόνου για να επικρατήσουν οργανωμένες από τις τοπικές κοινωνίες και τυποποιημένες εορταστικές εκδηλώσεις με αποκριάτικες στολές και άρματα.

Το καρναβάλι όμως είναι στενά συνυφασμένο με την πολιτισμική κληρονομιά κάθε περιοχής της Ελλάδας. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα γίνεται προσπάθεια να αναβιώσουν παραδοσιακά αποκριάτικα έθιμα σε πολλά μέρη της χώρας. Κυρίαρχα στοιχεία σε αυτά αποτελούν τα φαλλικά σύμβολα αλλά και η σάτιρα, η οποία συνδέεται άμεσα με τα τοπικά δρώμενα ή επικεντρώνεται σε επίκαιρα θέματα που σχετίζονται με την Ελλάδα αλλά και το διεθνή χώρο.

Τέλος της αποκριάς είναι την αυγή της επόμενης μέρας: η πρώτη μέρα της Σαρακοστής, η Καθαρά Δευτέρα.