Μετά τη διάλυση της βυζαντινής αυτοκρατορίας και την άλωση της Κωνσταντινούπολης ένα σημαντικό κομμάτι του ελληνισμού, ο Πόντος, παρέμενε ελεύθερο. Το 1461, η άλωση της Τραπεζούντας σήμανε την απώλεια της ανεξαρτησίας του, αλλά όχι και της εθνικής συνείδησής του, η οποία διατηρήθηκε αμείωτη στο πέρασμα των αιώνων. Περίπου 600.000 Έλληνες παρέμειναν εγκατεστημένοι στην περιοχή, ενώ, μετά την άλωση, 150.000 μετοίκησαν στον Καύκασο.
Η περιοχή του Πόντου σταδιακά ξαναβρίσκει το βηματισμό της. Τα γράμματα και οι τέχνες ανθίζουν. Τα αμέτρητα ελληνικά σχολεία – με πιο φημισμένο το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας – διδάσκουν στα παιδιά την ελληνική κουλτούρα και μεταλαμπαδεύουν την πολιτιστική μας κληρονομιά. Οι εφημερίδες, τα περιοδικά, τα τυπογραφεία, οι λέσχες και τα θέατρα μαρτυρούν το ψηλό πνευματικό επίπεδο των Ελλήνων του Πόντου.
Η εμπλοκή της Τουρκίας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο στο πλευρό των Γερμανών, ωστόσο, και η ανοδική πορεία των Νεότουρκων και του Μουσταφά Κεμάλ προς την εξουσία, έμελλαν να αλλάξουν το ρου της Ιστορίας και να μετατρέψουν τη ζωή των λαών, που επί αιώνες ζούσαν ειρηνικά στα εδάφη της οθωμανικής αυτοκρατορίας, σε έναν ανατριχιαστικό εφιάλτη.
Το 1911, σε συνέδριο που έγινε στη Θεσσαλονίκη, πάρθηκε απόφαση από τους Νεότουρκους για εξόντωση Ελλήνων και Αρμενίων. Ανάμεσα σε άλλα ειπώθηκαν τα εξής:
«Η Τουρκία πρέπει να γίνει μωαμεθανική χώρα, όπου η μωαμεθανική δύναμη και οι μωαμεθανικές αντιλήψεις θα κυριαρχούν και κάθε άλλη θρησκευτική προπαγάνδα θα καταπνίγεται. Και είναι ολοκάθαρο ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει με την πειθώ. Άρα πρέπει να χρησιμοποιηθεί βία».
Σε μυστική σύσκεψη, υπό την προεδρία του Ταλαάτ πασά, ο Δρ. Μπεχεντίν Σακίρ είχε δηλώσει:
«Τα έθνη που απόμειναν από παλιά στην αυτοκρατορία μας, μοιάζουν με ξένα και βλαβερά χόρτα, που πρέπει να ξεριζωθούν».
Στην ίδια σύσκεψη ο Δρ. Ναζίρ είχε πει:
«Θέλω μόνο να ζήσει ο Τούρκος. Εκτός των Τούρκων όλα τα άλλα στοιχεία να εξοντωθούν».
Το 1914, οι ίδιοι οι Γερμανοί - συνυπεύθυνοι της γενοκτονίας - με σκοπό να αλώσουν οικονομικά και πολιτικοστρατιωτικά την Εγγύς και Μέση Ανατολή, συμβούλεψαν τους συμμάχους τους να εκτοπίσουν στο εσωτερικό της Ανατολίας σε βάθος τουλάχιστον διακοσίων χιλιομέτρων τους χριστιανούς, επειδή πίστευαν ότι θα ήταν επικίνδυνοι για την έκβαση του πολέμου, ενώ ο Κεμάλ, γνωστός πια σαν «γκρίζος λύκος», οραματίζεται την οικονομική απεξάρτηση από τις Μεγάλες Δυνάμεις και την εθνοκάθαρση, ξεριζώνοντας τις «αμελητέες» μειονότητες και παραδίδοντας την «Τουρκία στους Τούρκους».
Ο Γερμανός αξιωματικός Λίμαν φον Σάντερς, εμπνευστής του σχεδίου γενοκτονίας των Χριστιανικών πληθυσμών της Μικρασίας και καθοδηγητής των τουρκικών αρχών στο φρικώδες έργο τους, αφού πρότεινε κάποια απάνθρωπα μέτρα εξόντωσης του Ελληνισμού του Πόντου διαβεβαίωνε:
«…σας υπόσχομαι ότι με το σύστημα που προτείνω, ο θάνατός τους θα είναι βέβαιος. Η μισητή και άτιμη αυτή ράτσα θα ξεκληριστεί και θα χαθεί για πάντα».
Το 1915 καταρτίζεται το σχέδιο της εξολόθρευσης των χριστιανικών πληθυσμών, ενώ τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς διαδραματίζεται η φοβερή σφαγή των Αρμενίων. Ταυτόχρονα, υιοθετείται σειρά μέτρων για την εξόντωση των Ελλήνων, που αφορά περιορισμούς στην άσκηση του επαγγέλματός τους και απαγόρευση στους μουσουλμάνους να εργάζονται με Έλληνες. Κι ενώ όλα δείχνουν πως η μοίρα του ποντιακού ελληνισμού είναι μάλλον προκαθορισμένη, οι Πόντιοι αρνούνται να το βάλουν κάτω εύκολα. Τα παλικάρια του Πόντου οργανώνουν ένα εκπληκτικό αντάρτικο, που θα δυσκολέψει κατά πολύ τη ζωή του τουρκικού στρατού, αλλά και θα καταφέρει να σώσει και ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού. Κι ενώ έχει ήδη αποφασιστεί ο μαζικός εκτοπισμός των αντρών 20 – 45 ετών στα φοβερά τάγματα εργασίας, απ’ όπου ελάχιστοι θα επιζήσουν, αρχίζουν και οργανώνονται οι πρώτες ανταρτικές ομάδες, κυρίως στο Δυτικό Πόντο, στις περιοχές της Αμισού και της Πάφρας, με κύριο σκοπό την προστασία του πληθυσμού, που είναι έρμαιο των λεηλασιών, των εξευτελισμών, των εκτελέσεων και των βιασμών.
Έξι έως επτά χιλιάδες υπολογίζεται ότι ήταν οι αντάρτες. Η δύσκολη ζωή τους μέσα σε σπηλιές και καλύβες, πάνω στα απόκρημνα βουνά με τις αντίξοες καιρικές συνθήκες και τη δυσεύρετη τροφή, τους έκανε σκληροτράχηλους και εξαιρετικούς πολεμιστές. Το χιόνι διέκοπτε την τροφοδοσία, ενώ τα όπλα τους στην αρχή δεν ήταν παρά μαχαίρια και αξίνες. Επανειλημμένες εκκλήσεις για βοήθεια προς την ελληνική κυβέρνηση δεν βρήκαν καμία απήχηση. Αργότερα τους προμήθευσαν με όπλα οι Ρώσοι. Είναι πολύ πιθανό, αν οι αντάρτες είχαν από κάπου υποστήριξη, η Ιστορία να είχε πάρει άλλη τροπή.
Στο μεταξύ, οι Τσέτες (άτακτα σώματα, κυρίως ληστές) που έχουν ενταχθεί στην τουρκική χωροφυλακή δεν αφήνουν τίποτε όρθιο. Πλήθος φρικαλεοτήτων και βιαιοπραγιών ταλανίζουν τον πληθυσμό, ενώ οι μετατοπίσεις συνεχίζονται ολοένα και συστηματικότερα προς το εσωτερικό της χώρας. Οι περισσότεροι θα χάσουν τη ζωή τους στις ατέλειωτες πορείες θανάτου από την κακομεταχείριση, την έλλειψη τροφής, τη δίψα και τις αρρώστιες. Ατέλειωτα καραβάνια δύστυχων ανθρώπων, γυναικών, παιδιών, γερόντων και ανήμπορων σέρνονται προς τα βάθη της Ανατολής. Οι πεθαμένοι εγκαταλείπονται άταφοι, οι μανάδες δεν μπορούν να κλάψουν τα νεκρά παιδιά τους. Θα μπορούσε κανείς να πει πως ολόκληρος ο δρόμος από τη γη του Πόντου προς το εσωτερικό είναι σπαρμένος με κόκαλα.
Ο ίδιος ο Τζεμάλ Νουζχέτ, άλλωστε, νομικός σύμβουλος στο φρουραρχείο της Κωνσταντινούπολης, αποδοκίμασε έντονα τις πρακτικές του Κεμάλ και κατήγγειλε ότι το 90% των Ελλήνων της Πάφρας είχε εξοντωθεί.
Στις 19 Μαίου 1919 - που ορίστηκε σαν ημέρα μνήμης της γενοκτονίας - ο Κεμάλ αποβιβάζεται στη Σαμψούντα, έχοντας υπό τις διαταγές του δύο σώματα στρατού, με αρχηγό των τουρκικών συμμοριών τον αιμοσταγή Λαζό Τοπάλ Οσμάν. Πρώτη του δουλειά να κηρύξει το μίσος κατά των Ελλήνων και να συστήσει μυστική οργάνωση με το όνομα Mutafai Milliye. Η τελευταία πράξη του δράματος ξεκινά. Όταν τελειώσει δεν θα έχει μείνει τίποτα πια. Μόνο καμένη γη και πτώματα. Τίποτα που να θυμίζει πως εδώ κάποτε έζησαν Έλληνες.
Οι μέθοδοι και τα μέσα που χρησιμοποίησαν πρώτα οι οθωμανικές και έπειτα η κεμαλική κυβέρνηση, για να εξολοθρεύσουν τον Ποντιακό Ελληνισμό, αφορούν:
α. Στην εξόντωση αντρών που βρίσκονταν σε στρατεύσιμη ηλικία. Το σχέδιο περιελάμβανε:
1. Επιστράτευση και εξόντωση νέων.
2. Τάγματα εργασίας - τάγματα θανάτου
3. Στρατόπεδα συγκέντρωσης
4. Δεκαοχτάωρη εργασία και αγγαρείες κάτω από άθλιες συνθήκες.
5. Οι στρατευμένοι και συλληφθέντες ήταν υποχρεωμένοι να σπάνε πέτρες, να κόβουν ξύλα, να καθαρίζουν χιόνια, να ισοπεδώνουν δρόμους, να πεζοπορούν χιλιάδες χιλιόμετρα.
6. Τους έβγαζαν από θερμό λουτρό και τους υποχρέωναν να πεζοπορούν γυμνοί σε δριμύ χειμωνιάτικο ψύχος.
β. Στην εξόντωση γυναικοπαίδων και ηλικιωμένων. Στο σχέδιο αυτό περιλαμβάνονταν τα εξής:
1. Επιδρομές σε χριστιανικά χωριά με το πρόσχημα της σύλληψης φυγόστρατων. Βιασμοί, δολοφονίες, λεηλασίες περιουσιών.
2. Βίαιες εκτοπίσεις και αναγκαστικές μετοικεσίες.
3. Αρπαγή βρεφών και μικρών παιδιών από τις μητέρες τους και εξισλαμισμός τους.
4. Πορείες εκατοντάδων χιλιομέτρων στην αφιλόξενη ενδοχώρα κάτω από τις πλέον αντίξοες καιρικές συνθήκες, χωρίς επαρκή σίτιση και χωρίς τη στοιχειώδη παροχή ιατρικής φροντίδας.
5. Τα καραβάνια των εκτοπισμένων ήταν εντελώς απροστάτευτα, απ’ όπου και αν περνούσαν, δέχονταν επιθέσεις και στις κακουχίες της πορείας προσθέτονταν η βία και η κακοποίηση από ένοπλες συμμορίες.
6. Οι αιχμάλωτοι αναγκάζονταν να καταλύσουν σε εγκαταλειμμένα χωριά, σε ερειπωμένα σπίτια που ήταν μολυσμένα από τύφο και άλλες θανατηφόρες ασθένειες.
Καθημερινά, χωρικοί βρίσκονται κακοποιημένοι και δολοφονημένοι στα χωράφια τους. Σε όλες τις πόλεις του Πόντου στήνονται τα Έκτακτα Δικαστήρια της Ανεξαρτησίας, που με συνοπτικές διαδικασίες καταδικάζουν και εκτελούν την ηγεσία του τόπου. Ο ανταποκριτής της Daily Telegraph έγραφε λίγους μήνες αργότερα:
«Οι τωρινοί εκτοπισμοί και οι σφαγές στη Μ. Ασία είναι χωρίς προηγούμενο στην τουρκική ιστορία».
Στο διάστημα αυτό και μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου οι Πόντιοι, βλέποντας πως έχει αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση, ζητούν να συμπεριληφθούν στο ελληνικό κράτος. Ο Βενιζέλος όμως αρνείται κατηγορηματικά με την αιτιολογία ότι η περιοχή βρίσκεται πολύ μακριά για να μπορεί η Ελλάδα να την προστατέψει. Τελικά, το 1920 ιδρύεται η Ποντοαρμενική Ομοσπονδία. Συμφωνήθηκε η στρατιωτική συνεργασία Ελλάδας και Αρμενίας με σκοπό την προστασία του Πόντου από τους Τούρκους. Δυστυχώς όμως η ήττα των Αρμενίων στο Ερζερούμ είχε σαν συνέπεια την εγκατάλειψη των Ποντίων στο έλεος του Θεού.
Οι Έλληνες του Πόντου, από τη Σινώπη μέχρι τον Όφη στα παράλια και την ενδοχώρα, στην Αμάσεια, τη Σεβάστεια και την Αργυρούπολη, υπήρξαν θύματα του νεοτουρκικού κεμαλικού ρατσιστικού σχεδίου δημιουργίας ενός εθνικά ομοιογενούς τουρκικού κράτους. Αυτό το σχέδιο προϋπέθετε τη συστηματική γενοκτονία των αλλοεθνών αυτόχθονων ομάδων της υπό διάλυση Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Περίπου 350.000 Πόντιοι εξοντώθηκαν μεταξύ 1914 και 1922. Τον Οκτώβριο του 1922 με τη μεσολάβηση των συμμάχων η ελληνική κυβέρνηση και ο Κεμάλ συμφώνησαν να μεταφερθούν όσοι Έλληνες του Πόντου είχαν απομείνει, με τουρκικά καράβια στην Κωνσταντινούπολη κι από εκεί με ελληνικά στην Ελλάδα. Έτσι, κατέφθασαν στη μητέρα πατρίδα περί τις 400.000 πρόσφυγες, ανέστιοι και ξεριζωμένοι, που μαζί με τους Ίωνες αναδύθηκαν σε έναν τιτάνιο αγώνα επιβίωσης. Οι πιο πολλοί εγκαταστάθηκαν στη Μακεδονία και τη Θράκη, πολλές χιλιάδες, ωστόσο, βρίσκονται σήμερα εκτός ορίων Ελλάδας, στη Γερμανία, τον Καναδά, την Αμερική, την Αυστραλία, τη Ρωσία, αποτελώντας κι αυτοί ένα κομμάτι της Ομογένειας. Ένα είναι σίγουρο: οι άνθρωποι αυτοί, με την εργατικότητα και το κοφτερό μυαλό τους, όχι μόνο συναρμολόγησαν ξανά τη ζωή τους, αλλά και οι ίδιοι και οι απόγονοί τους, όπου γης, πρόκοψαν και προκόβουν σε όλους τους τομείς και προ παντός είναι πάντα περήφανοι για την καταγωγή τους.
Η γενοκτονία, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, θεωρείται έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και δεν παραγράφεται όσα χρόνια κι αν περάσουν.
Συγκεκριμένα ο όρος σημαίνει τη μεθοδική εξολόθρευση, ολική ή μερική, μιας εθνικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας. Ο γενοκτόνος δεν εξοντώνει μια ομάδα για κάτι που έκανε, αλλά για κάτι που είναι. Στην περίπτωση των Ελλήνων του Πόντου το έγκλημα διαπράχθηκε, επειδή ήταν Έλληνες και Χριστιανοί.
Η γενοκτονία ως όρος μπήκε στο λεξιλόγιο όλων των γλωσσών κυρίως από τη δίκη της Νυρεμβέργης το 1945, κατά την οποία δικάστηκε η ηγεσία των ναζιστών εγκληματιών του πολέμου. Αποτελεί το βαρύτερο έγκλημα σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, για το οποίο μάλιστα δεν υπάρχει παραγραφή.
Η διεθνής κοινότητα αναγνώρισε άμεσα ή έμμεσα τις άλλες δύο γενοκτονίες του αιώνα μας, των Εβραίων και Αρμενίων. Η γενοκτονία των Ποντίων, αν κι έχει τις ίδιες ηθικές αναλογίες, αποτελεί δυστυχώς τη λιγότερο μνημονευόμενη και περισσότερο λησμονημένη από τους εθνικούς και διεθνείς οργανισμούς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου