Τα πειράματα συμμόρφωσης του Asch (1953)

Τα «πειράματα συμμόρφωσης του Asch», ήταν μία σειρά μελετών που δημοσιεύτηκαν τη δεκαετία του ‘50, επιδεικνύοντας την δύναμη της συμμόρφωσης στις ομάδες. Τα πειράματα είναι επίσης γνωστά και ως το «Παράδειγμα του Asch». Στα πειράματα υπό τον Solomon Eliot Asch, ζητήθηκε από μία ομάδα να πάρει μέρος σε ένα δήθεν «οπτικό τεστ». Στην πραγματικότητα όμως, όλοι οι συμμετέχοντες, εκτός από έναν, ήταν συνεργάτες του ερευνητή, και το αντικείμενο της μελέτης ήταν το πώς αυτός ο ένας θα αντιδρούσε στην συμπεριφορά των «συνεννοημένων» συμμετεχόντων.

Με τα πειράματά του ο Asch θέλησε να εξετάσει:

α. Σε ποιο βαθμό οι κοινωνικές δυνάμεις μεταβάλλουν τις απόψεις των ανθρώπων;

β. Ποια πτυχή της επιρροής της ομάδας είναι πιο σημαντική; Το μέγεθος της πλειοψηφίας ή η ομοφωνία;

Στα «Πειράματα συμμόρφωσης Asch» έλαβαν μέρος 123 άνδρες, στους οποίους είχαν πει ότι θα είναι μέρος ενός πειράματος που θα αφορά στην οπτική κρίση. Κάθε άτομο τέθηκε σε μια ομάδα με 5 έως 7 «συμμάχους», ανθρώπους δηλαδή που γνώριζαν πραγματικά τους στόχους του πειράματος, αλλά εμφανίζονταν ως συμμετέχοντες μαζί με τον πραγματικό συμμετέχοντα. 

Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε ερωτήσεις του τύπου:

Ποια από τις γραμμές δεξιά, είναι ίδια με τη γραμμή στα αριστερά;

Στις δυο πρώτες απαντήσεις και προκειμένου το πραγματικό υποκείμενο να αισθανθεί άνετα στο πείραμα, έδωσαν όλοι οι συμμετέχοντες την προφανή σωστή απάντηση. Μετά την τέταρτη δοκιμή όμως, όλοι οι «σύμμαχοι» απάντησαν με τη λάθος απάντηση. Τότε το πραγματικό υποκείμενο, θα μπορούσε είτε να αγνοήσει την πλειοψηφία και να ακολουθήσει τις αισθήσεις του ή θα μπορούσε να πάει μαζί με την πλειοψηφία και να αγνοήσει το προφανές.

Ο Asch διαπίστωσε ότι ένα σημαντικό ποσοστό ακολούθησε την πλειοψηφία. Ο Asch πίστευε πως η διαδικασία που ακολουθήθηκε δημιούργησε μια αμφιβολία στο μυαλό των συμμετεχόντων σχετικά με την φαινομενικά προφανή απάντηση. Προσπάθησε ακόμη να διαπιστώσει αν μειώνεται η αποτελεσματικότητα της πίεσης του ομίλου όταν αυξήθηκαν οι σωστές απαντήσεις, με την υποστήριξη κι άλλων ατόμων που έδιναν τη σωστή απάντηση. Στην περίπτωση αυτή η εξουσία της πλειοψηφίας μειώθηκε σημαντικά. 

Ο Asch ανέφερε στους συναδέλφους του ότι η ιδέα του για τη μελέτη της συμμόρφωσης προκλήθηκε από τις παιδικές του εμπειρίες στην Πολωνία, όταν ήταν επτά χρονών. Την παραμονή του Πάσχα θυμήθηκε ότι είχε δει τη γιαγιά του να τοποθετεί ένα επιπλέον ποτήρι κρασί στο τραπέζι. Όταν ο μικρός ρώτησε για ποιον ήταν το επιπλέον ποτήρι, ο θείος του απάντησε πως ήταν για τον προφήτη Ηλία. Τότε ο μικρός ρώτησε αν πραγματικά ο προφήτης θα πήγαινε σπίτι τους να πιει το κρασί ο θείος του τον διαβεβαίωσε ότι θα πήγαινε και του πρότεινε να παρακολουθήσουν εκ του σύνεγγυς το γεγονός όταν έρθει η ώρα. Πλημμυρισμένος απ’ την προσδοκία ο Asch νόμισε ότι είδε το επίπεδο του κρασιού να μειώνεται στο ποτήρι, σαν να είχε έρθει πράγματι ο προφήτης Ηλίας και να ήπιε.