Το κορίτσι/η κραυγή - Mahmoud Darwish

O Mahmoud Darwish γεννήθηκε το 1941 στο χωριό Al - Birwa, που βρίσκεται στην Άνω Γαλιλαία στα ανατολικά της πόλης Acre. Είναι το δεύτερο παιδί μιας μουσουλμανικής, ορθόδοξης οικογένειας γαιοκτημόνων, με τέσσερις αδερφούς και τρεις αδερφές. Η γενέτειρα του  τώρα έχει καταστραφεί και δεν υπάρχει πλέον στους χάρτες. Το 1948, στη διάρκεια της πρώτης αραβο-ισραηλινής σύγκρουσης, ο ισραηλινός στρατός έδιωξε τους κατοίκους της Birwa και την ισοπέδωσε εντελώς. Η οικογένεια Darwish κατέφυγε στον Λίβανο όπου παρέμεινε έναν χρόνο προτού επιστρέψει παράνομα στο Ισραήλ και βρει στη θέση του χωριού της μια εβραϊκή αποικία. Η πατρίδα τους, είχε γίνει μέρος του κράτους του Ισραήλ, δημεύτηκαν οι περιουσίες και οι Παλαιστίνιοι πλέον δεν απολάμβαναν τα δικαιώματα του πολίτη.

Σ’ αυτή την κατάσταση από την παιδική ηλικία ο Darwish βρέθηκε στο νομικό καθεστώς του «αλλοδαπού πολίτη» που κατοικεί ως  «παράνομος φιλοξενούμενος» στη χώρα του. Ως νεαρός συνελήφθη και καταδικάστηκε σε φυλάκιση αρκετές φορές, λόγω της παρουσίας του στο Ισραήλ χωρίς άδεια και για το γεγονός ότι απήγγειλε ποιήματα στο κοινό.

Σπούδασε την εβραϊκή γλώσσα, τελειοποιώντας, συγχρόνως, τη γνώση της μητρικής γλώσσας του. Εισήλθε στο πανεπιστήμιο αλλά, δεν είχε την ευκαιρία να αποφοιτήσει λόγω των συχνών διακοπών της φοίτησής του, εξαιτίας των φυλακίσεών του.

Το 1960, στα δεκαεννιά του χρόνια, δημοσίευσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Πουλιά χωρίς φτερά». Γνωστός όμως τόσο στην πατρίδα του όσο και διεθνώς, ως μια φωνή της παλαιστινιακής αντίστασης, έγινε το 1964, χάρη στη συλλογή του «Φύλλα ελιάς», πολύ γνωστή κυρίως από το ποίημα «Ταυτότητα», ποίημα που έγινε ύμνος στα χείλη ολόκληρου του αραβικού κόσμου. Η συλλογή αυτή είναι ένα έργο που μετατρέπεται σε εύστοχους πίνακες  παλαιστινιακής εθνικής ταυτότητας. Τα ποιήματά του έγιναν διάσημα. Εξιστορούσαν  την οδυνηρή κατάσταση της εξορίας. Η ποίησή του, διατηρεί δεσμούς με τα ιδανικά του ένοπλου αγώνα του παλαιστινιακού λαού να επιστρέψουν στη γη τους (οι δραστηριότητες των ενόπλων ομάδων άρχισαν επίσης το 1964). Η ποίηση  του Darwish πήρε ένα ρόλο, ως συλλογική αναφορά στην παλαιστινιακή υπόθεση.

Το 1961 προσχώρησε κρυφά στο Κομμουνιστικό Κόμμα του Ισραήλ Rakah. Μεταξύ του 1961 και του 1967 συνελήφθη και φυλακίστηκε πολλές φορές για τα κείμενά του και την πολιτική του δραστηριότητα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο Darwish ονειρευόταν την επανάσταση και εξυμνούσε την πατρίδα, την υπεράσπιση της διεθνιστικής ταυτότητας και την παγκόσμια αλληλεγγύη.
Διετέλεσε διευθυντής της τοπικής εφημερίδας «Ittiḥād» μέχρι το 1970. Τότε εγκατέλειψε την Παλαιστίνη/Ισραήλ για μια περίοδο σπουδών στη Σοβιετική Ένωση. Από τότε, πέρασε τη ζωή του σε διαφορετικές πόλεις του αραβικού κόσμου: Κάιρο, Βηρυτό, Αμάν. Στη Βηρυτό υπήρξε διευθυντής του μηνιαίου Παλαιστινιακού περιοδικού «Shuʿūn Filasṭīniyya» (Παλαιστινιακές Υποθέσεις), και στη συνέχεια έγινε διευθυντής του παλαιστινιακού λογοτεχνικού περιοδικού «al - Karmel», τμήματος της PLO.

Έζησε για μεγάλο χρονικό διάστημα στη Βηρυτό, μέχρι το 1982, όταν η πόλη πολιορκήθηκε από τον ισραηλινό στρατό. Ο Darwish έπρεπε να φύγει από τον Λίβανο με τον Αρχηγό του Επιτελείου και της Εκτελεστικής Επιτροπής της PLO. Μετά από μια περίοδο εξορίας στην Κύπρο, έζησε ανάμεσα στο Παρίσι και τη Βηρυτό. Εργάστηκε επίσης στο Κάιρο στην εθνική εφημερίδα «Al-Ahram».
Το 1987 εξελέγη στην Εκτελεστική Επιτροπή της PLO. Επίσης, το 1987 ο Darwish συμμετείχε στη Φλωρεντία στους «Ποιητές της Μεσογείου για την Ειρήνη», που διοργανώθηκε από τις τοπικές αρχές και το πολιτιστικό περιοδικό Collettivo R. Εκτός από τον Darwish συμμετείχαν ακόμη ο Ισπανός José Agustín  Goytisolo, ο Ιταλο-Γιουγκοσλάβος Claudio Damiani, η ισραηλινή Dalia Ravilovich και ο Έλληνας Μάκης Αποστολάτος.

Εν μέρει, οι κινήσεις του και οι λεπτομέρειες της ζωής του είναι μυστικές για λόγους ασφαλείας.

Στις πολιτικές του θέσεις ο Darwish θεωρήθηκε εκπρόσωπος της «σκληρής πτέρυγας» της PLO, για την υπεράσπιση περαιτέρω της αρχή του δικαιώματος της επιστροφής των προσφύγων και την «καταστροφή» του κράτους του Ισραήλ. Παραιτήθηκε από την εκτελεστική επιτροπή, κατηγορώντας τον Yasser Arafat για υπερβολική συναίνεση στις διαπραγματεύσεις.

Ο Mahmoud Darwish έγραψε το κείμενο της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας του παλαιστινιακού κράτους, ένα έγγραφο που δημοσιεύθηκε το 1988 και αναγνωρίζεται από πολλές χώρες.

Μόνο το 1996, μετά από 26 χρόνια εξορίας, έλαβε την άδεια να επισκεφθεί την οικογένειά του στο κράτος του Ισραήλ.

Ο Yossi Sarint, Ισραηλινός υπουργός Παιδείας, πρότεινε το Μάρτιο του 2000 να εισαχθούν μερικά από τα ποιήματα του Darwish στα ισραηλινά σχολικά προγράμματα. Ωστόσο, ο πρωθυπουργός Ehud Barak αρνήθηκε, απαντώντας ότι το Ισραήλ δεν ήταν έτοιμο για κάτι τέτοιο.

Το έργο του Darwish, κυρίως ποιητικό, είναι η αληθινή υπεράσπιση ενός τόπου, ενός λαού, ενός πολιτισμού - είναι η τολμηρή επέμβαση μιας γένεσης λογοτεχνικής. Η Παλαιστίνη κυριαρχεί σ’ όλο του το έργο, ενώ η μοναξιά και η θλίψη της εξορίας το διαποτίζουν απ’ άκρη σ’ άκρη, μαζί με το βάρος της δημιουργίας. Αρκετά από τα ποιήματά του έχουν μελοποιηθεί, ενώ το έργο του τιμήθηκε με το Βραβείο Lotus από την Ένωση Αφροασιατών συγγραφέων (1969), το Βραβείο Lenin Ειρήνης από τη Σοβιετική Ένωση (1983), το Παράσημο Γραμμάτων και Τεχνών από τη Γαλλία (1993), το Βραβείο του Ιδρύματος Lanan (2002) και το Βραβείο Prince Claus (2004).

Ο Mahmoud Darwish πέθανε σε ηλικία 67 ετών στο Houston του Texas, στις 9 Αυγούστου το 2008, μετά από επιπλοκές μιας λεπτής χειρουργικής επέμβασης στην καρδιά.

Ο Mahmoud Darwish υπήρξε η πρώτη και, μέχρι σήμερα, η μόνη μετά τον Yasser Arafat, παλαιστινιακή προσωπικότητα στην οποία χορηγήθηκε κηδεία δημοσία δαπάνη. 

Στην ακτή είναι ένα κορίτσι.
Το κορίτσι έχει μια οικογένεια.
Και η οικογένεια ένα σπίτι.
Το σπίτι έχει δύο παράθυρα και μια πόρτα…
Και στη θάλασσα ένα θωρηκτό διασκεδάζει
κυνηγώντας τους πεζούς στην ακτή:
τέσσερις, πέντε, επτά
πέφτουν στην άμμο, και το κορίτσι γλιτώνει για λίγο
γιατί ένα χέρι από ομίχλη
κάποιο χέρι θεϊκό τη βοήθησε, φώναξε:
Πατέρα,
Πατέρα! Σήκω να φύγουμε, η θάλασσα δεν είναι για ανθρώπους σαν κι εμάς!
Δεν απαντά ο πατέρας της, πεσμένος πάνω στη σκιά του
στο ξέσπασμα της απουσίας
Αίμα στις φοινικιές, αίμα στα σύννεφα
Η φωνή την παίρνει και τη σηκώνει ψηλότερα και μακρύτερα από
την ακτή.
Ουρλιάζει στην ερημική νύχτα,
ο αντίλαλος δεν έχει αντίλαλο.
Κι έτσι γίνεται η αιώνια κραυγή σε κάποια έκτακτη είδηση,
που δεν ήταν πια έκτακτη είδηση
όταν τα αεροπλάνα γύρισαν για να βομβαρδίσουν ένα σπίτι με δύο παράθυρα και μια πόρτα.

Ποιήματα από τη συλλογή “Το φαινόμενο της πεταλούδας”
(Μετάφραση από τα αραβικά: Ευαγγελία Μουρτζούκου)