Ελευθερία έκφρασης - Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι

 

Ο Vladimir Vladimirovich Mayakovsky γεννήθηκε στις 19 Ιουλίου 1893 στην πόλη Baghdati της Γεωργίας, όπου ο πατέρας του εργαζόταν ως δασοφύλακας. Ήταν το τρίτο παιδί μιας οικογένειας ουκρανικής καταγωγής.

Σε ηλικία 14 ετών πήρε μέρος σε διαδηλώσεις με τους σοσιαλιστές στην πόλη Kutaisi Governorate, όπου παρακολούθησε μαθήματα στο τοπικό γυμνάσιο. Μετά τον ξαφνικό και πρώιμο θάνατο του πατέρα του το 1906, ο ίδιος, η μητέρα του, και οι δύο αδελφές του μετακόμισαν στη Μόσχα, όπου ο νεαρός Vladimir συνέχισε τις μαθητικές του σπουδές. Εκεί ανέπτυξε το πάθος του για τη μαρξιστική λογοτεχνία, πήρε μέρος σε σειρά δραστηριοτήτων με το «Ρωσικό Σοσιαλιστικό Δημοκρατικό Κόμμα των Εργαζομένων» και έγινε Μπολσεβίκος. Το 1908 αποπέμφθηκε από το σχολείο επειδή η μητέρα του δεν μπορούσε πλέον να πληρώνει τα δίδακτρα. Εκείνη την εποχή, ο Mayakovsky φυλακίστηκε σε τρεις περιπτώσεις για ανατρεπτική πολιτική δράση αλλά, όντας ανήλικος, απέφυγε τη μεταγωγή του. Στη διάρκεια της περιόδου της απομόνωσης στα κρατητήρια της φυλακής της Butyrka το 1909, άρχισε να γράφει ποίηση, αλλά τα ποιήματά του κατασχέθηκαν από τις αρχές. Με την αποφυλάκισή του, εξακολούθησε να εργάζεται για το σοσιαλιστικό κίνημα, και το 1911 μπήκε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Μόσχας όπου γνωρίστηκε με μέλη του ρωσικού φουτουριστικού κινήματος. Έγινε ο κύριος εκπρόσωπος τύπου για την ομάδα ‘’Gileas’’, και στενός φίλος του ζωγράφου David Davidovich Burliuk, τον οποίο έβλεπε ως μέντορά του.
Το 1912 η φουτουριστική έκδοση «Ένα χαστούκι στο πρόσωπο του δημοσίου γούστου» περιελάμβανε τα πρώτα δημοσιευμένα ποιήματα του Mayakovsky, «Νύχτα» και «Πρωί». Λόγω όμως των πολιτικών τους δραστηριοτήτων, ο Burliuk και ο Mayakovsky αποβλήθηκαν από τη Σχολή Καλών Τεχνών της Μόσχας το 1914.
Η εργασία του ως Φουτουριστή συνεχίστηκε έως το 1914. Η καλλιτεχνική του ανάπτυξη τότε άλλαξε δραματικά προς την κατεύθυνση της αφήγησης και ήταν αυτή του η δουλειά, που δημοσιεύτηκε αμέσως την περίοδο που προηγήθηκε της Ρωσικής Επανάστασης, η οποία επρόκειτο να καθιερώσει τη φήμη του ως ποιητή στη Ρωσία και στο εξωτερικό.
Το «Σύννεφο με παντελόνια» (1915), ήταν το πρώτο μεγάλο ποίημά του. Σ’ αυτό περιέγραφε τα καυτά θέματα του έρωτα, της επανάστασης, της θρησκείας, και της τέχνης γραμμένο υπό το πρίσμα του πληγωμένου εραστή. Η γλώσσα του έργου ήταν η γλώσσα των δρόμων και ο Mayakovsky κατέβαλλε σημαντικές προσπάθειες για να απομυθοποιήσει τις ιδεαλιστικές και ρομαντικές έννοιες της ποίησης και των ποιητών.
Το 1915, ο Mayakovsky ερωτεύτηκε μια παντρεμένη γυναίκα, τη Lilya Yuryevna Brik, και της αφιέρωσε το ποίημα «Το σπονδυλωτό φλάουτο» (1916). Δυστυχώς για τον Mayakovsky, αυτή ήταν η γυναίκα του εκδότη του, Osip Maksimovich Brik. Η ερωτική σχέση, αλλά και οι εντυπώσεις του από τον πόλεμο και την επανάσταση, επηρέασαν καθοριστικά τα έργα του αυτών των χρόνων. Το ποίημα «Ο πόλεμος και ο κόσμος» (1916) αναφέρεται στη φρίκη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και «Ο Άνθρωπος» (1917) είναι ένα ποίημα που ασχολείται με τη δυστυχία του έρωτα.
Η επιθυμία του, στις αρχές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, να καταταγεί ως εθελοντής απορρίφθηκε. Ανάμεσα στα έτη 1915-1917 εργάστηκε στην Αγία Πετρούπολη, στη Στρατιωτική Σχολή Αυτοκινήτου, ως επίσημος γραφέας. Κατά το ξέσπασμα της Ρωσικής Επανάστασης, ο Mayakovsky βρίσκονταν στο Smolny, στην Αγία Πετρούπολη. Εκεί έζησε την Οκτωβριανή Επανάσταση. Ξεκίνησε να απαγγέλλει ποιήματα όπως το «Αριστερό Εμβατήριο! Για τους Κόκκινους Ναυτικούς: 1918» (1918) σε ναυτικά θέατρα, με ναύτες ως κοινό του.
Όταν ξαναγύρισε στη Μόσχα, ο Mayakovsky εργάστηκε στο Ρωσικό πρακτορείο τηλεγραφίας, ‘’РОСТА’’, δημιουργώντας τόσο τα γραφικά όσο και το κείμενο σατυρικών πόστερ αγκιτπρόπ. Το 1919 δημοσίευσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Συλλογή Έργων 1909 - 1919». Στο πολιτιστικό κλίμα της πρώιμης Σοβιετικής Ένωσης, η δημοτικότητά του αυξήθηκε πολύ γρήγορα. Στη διάρκεια των χρόνων 1922-1928, ο Mayakovsky ήταν εξέχον μέλος του «Αριστερού Μετώπου για την Τέχνη» και συνέχισε να προσδιορίζει το έργο του ως κομμουνιστικό φουτουρισμό. Εξέδιδε, μαζί με τον Sergei Tretyakov και τον Osip Brik, το περιοδικό «ΛΕΦ» (αριστερό μέτωπο).
Ως ένας από τους ελάχιστους σοβιετικούς συγγραφείς που του επετράπη να ταξιδεύει ελεύθερα, τα ταξίδια του στην Λετονία, Βρετανία, Γερμανία, Ηνωμένες Πολιτείες, Μεξικό και Κούβα επηρέασαν έργα του όπως «Η δική μου ανακάλυψη της Αμερικής» (1925). Ταξίδεψε επίσης, από τη μια έως την άλλη άκρη, σε όλη τη Σοβιετική Ένωση.
Σε μια περιοδεία του για διαλέξεις στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Mayakovsky γνώρισε την Elli Jones, η οποία γέννησε αργότερα την κόρη του, ένα γεγονός που ο ίδιος πληροφορήθηκε μόλις το 1929, όταν το ζευγάρι συναντήθηκε μυστικά στη νότιο Γαλλία, καθώς η σχέση τους είχε κρατηθεί κρυφή. Στα τέλη του 1920, ο Μαγιακόφσκι ερωτεύθηκε την Tatiana Yakovleva και σε αυτήν αφιέρωσε το ποίημα «Γράμμα στην Tatiana Yakovleva» (1928).
Η σημασία της επίδρασης του Mayakovsky δεν περιορίζεται στη σοβιετική ποίηση. Ενώ από χρόνια θεωρείται ο κορυφαίος Σοβιετικός ποιητής, έχει αλλάξει επίσης τις παραδοχές για την ποίηση στην ευρύτερη κουλτούρα του 20ού αιώνα. Ο πολιτικός του ακτιβισμός ως καθοδηγητή προπαγάνδας σπάνια κατανοήθηκε και συχνά επικρίθηκε από τους συγχρόνους του, ακόμα και από στενούς του φίλους όπως ο Boris Leonidovich Pasternak. Κοντά στα τέλη του 1920, ο Mayakovsky απομυθοποίησε σε μεγάλο βαθμό την πορεία της Σοβιετικής Ένωσης υπό τον Ιωσήφ Στάλιν: τα σατιρικά του έργα «Ο κοριός» (1929) και «Το μπάνιο» (1930), τα οποία πραγματεύονται τη σοβιετική απέχθεια για την τέχνη και τη γραφειοκρατία, αντανακλούν αυτή την εξέλιξη.
Το απόγευμα της 14ης Απριλίου, 1930, ο Mayakovsky αυτοπυροβολήθηκε. Το ημιτελές κείμενο του ποιήματος της αυτοκτονίας του σημείωνε, μεταξύ άλλων:
«Το καράβι της αγάπης συντρίφτηκε πάνω στην καθημερινή ρουτίνα. Εσύ κι εγώ, δεν χρωστάμε τίποτε ο ένας στον άλλον, και δεν έχει νόημα η απαρίθμηση αμοιβαίων πόνων, θλίψεων και πληγών».
Ο Mayakovsky ετάφη στη Μόσχα, στο Κοιμητήριο Novodevichy.
Το 1930, ο τόπος γέννησής του, το Baghdati της Γεωργίας, μετονομάστηκε, προς τιμήν του, σε Mayakovsky. Μετά τον θάνατο του Στάλιν, ανέκυψαν διαδόσεις ότι ο Mayakovsky δεν αυτοκτόνησε αλλά στην πραγματικότητα δολοφονήθηκε μετά από εντολή του πρώτου. Εντούτοις δεν υπάρχει κανένα σχετικό αποδεικτικό στοιχείο. Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, όταν ανοίχτηκαν τα απόρρητα αρχεία της KGB, υπήρχε ελπίδα ότι νέα στοιχεία θα έλθουν στο φως σχετικά με αυτό το θέμα, αλλά τίποτε τελικά δεν αποκαλύφθηκε και ο ισχυρισμός παραμένει αναπόδεικτος. Μετά θάνατον, ο Mayakovsky κατηγορήθηκε από τον σοβιετικό Τύπο ως φορμαλιστής και συνοδοιπόρος. Όταν το 1935, η Lilya Yuryevna Brik έγραψε στον Στάλιν σχετικά με αυτές τις επιθέσεις κατά του ποιητή, ο δεύτερος έγραψε το εξής σχόλιο στο γράμμα της Brik:
«Σύντροφε Nikolai Ivanovich Yezhov, παρακαλώ να αναλάβεις να ενεργήσεις τα δέοντα σχετικά με την επιστολή της Brik. Ο Mayakovsky παραμένει ο καλύτερος και ο πιο ταλαντούχος ποιητής της Σοβιετικής περιόδου. Η αδιαφορία για την καλλιτεχνική του κληρονομιά είναι έγκλημα. Τα παράπονα της Brik είναι, κατά την γνώμη μου, δικαιολογημένα...»
Τα λόγια αυτά έγιναν στερεότυπο που επίσημα αποκατέστησε τον Mayakovsky αλλά, όπως σημείωσε και ο Boris Leonidovich Pasternak, από ορισμένους κύκλους ουσιαστικά εξελήφθησαν ως δεύτερη θανάτωση του ποιητή.

Τη πρώτη νύχτα πλησιάζουνε

και κλέβουν ένα λουλούδι

από τον κήπο μας και δε λέμε τίποτα.

 Τη δεύτερη νύχτα δε κρύβονται πλέον

περπατούνε στα λουλούδια,

σκοτώνουν το σκυλί μας

και δε λέμε τίποτα.

 

Ώσπου μια μέρα

- την πιο διάφανη απ’ όλες -

μπαίνουν άνετα στο σπίτι μας
ληστεύουν το φεγγάρι μας

γιατί ξέρουνε το φόβο μας

που πνίγει τη φωνή στο λαιμό μας.

 

Κι επειδή δεν είπαμε τίποτα

πλέον δε μπορούμε να πούμε τίποτα.