«Καλλιόπη», η... τουαλέτα

 

Τον Ιούνιο του 1930, μετά από δουλειά τεσσάρων ετών, ο υπόγειος σιδηρόδρομος της Αθήνας έφτασε επιτέλους στην πλατεία Ομονοίας, το κεντρικότερο σημείο της Αθήνας απ’ όπου ξεκινούν ακτινωτά μεγάλες λεωφόροι και σημαντικές οδοί της Αθήνας, όπως οι οδοί Πανεπιστημίου, Σταδίου, Αγίου Κωνσταντίνου, 3ης Σεπτεμβρίου, Πειραιώς και Αθηνάς, ενώ λίγο ανατολικότερα της πλατείας διέρχονται οι οδοί Αιόλου και Πατησίων. Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος εγκαινίασε τον σταθμό του υπόγειου σιδηρόδρομου παραδίδοντας στους Αθηναίους ένα ολοκληρωμένο έργο στην καρδιά της πόλης.

Το νέο έργο απαρτίζονταν από δύο ξεχωριστά επίπεδα: το επίπεδο της επιφάνειας όπου δέσποζε μια κυκλική πλατεία ευρωπαϊκών προδιαγραφών με μαρμάρινα κιγκλιδώματα στις εισόδους που οδηγούσαν στο δεύτερο επίπεδο, στον υπόγειο σιδηρόδρομο.

Το δεύτερο επίπεδο ωστόσο, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί, δημιούργησε εξαρχής την ανάγκη κατασκευής υπόγειου εξαερισμού. Για να καλυφθεί η οπή του εξαερισμού στην πλατεία τοποθετήθηκε ένας ψηλός τσιμεντένιος κίονας, σαν καμινάδα εργοστασίου, ο οποίος λειτουργούσε ως αεραγωγός και έφερε στην κορυφή του καπνοδόχο, η οποία έλυνε το πρόβλημα εξαερισμού του σταθμού. Ήταν όμως εξαιρετικά άσχημος και προκαλούσε τις ειρωνείες αλλά και την αγανάκτηση πολλών δημοτών της πόλης με αποτέλεσμα ένα χρόνο αργότερα ο τότε δήμαρχος Αθηναίων Σπύρος Μερκούρης, προκειμένου να διορθώσει κάπως το πρόβλημα, τοποθέτησε άλλους επτά κίονες συμμετρικά γύρω απ’ την πλατεία και στη βάση κάθε κίονα εξαερισμού το άγαλμα μίας από τις εννέα Μούσες της αρχαιότητας, προσδίδοντας στο συνολικό έργο εξαερισμού την προσωνυμία «Μούσες της Ομόνοιας».

Αν και οι Μούσες κατά τη μυθολογία ήταν εννέα, τα αγάλματα που τοποθετήθηκαν στην πλατεία ήταν οχτώ, όσοι και οι εξαερισμοί. Η Μούσα της οποίας δεν βρήκε χώρο τοποθέτησης το άγαλμά της ήταν η Καλλιόπη, η Μούσα της Επικής ποίησης. Ο Ησίοδος αναφέρει πως η Καλλιόπη ήταν η ευγενέστερη και η μεγαλύτερη απ’ τις υπόλοιπες Μούσες, κάτι που ουδόλως φάνηκε να συγκινεί τους υπευθύνους του έργου, οι οποίοι τοποθέτησαν τελικά το άγαλμα που περίσσευε στο υπόγειο του σιδηροδρόμου, δίπλα από τα δημόσια ουρητήρια, συνδέοντας με τον τρόπο αυτό το όνομα της Μούσας με τις τουαλέτες.

Έκτοτε, λόγω του μεγάλου όγκου των επισκεπτών του υπόγειου σιδηροδρόμου στην Ομόνοια και συνακόλουθα της συχνής χρήσης των τουαλετών, το όνομα της Καλλιόπης συνδέθηκε άρρηκτα στη λαϊκή μνήμη με τον ιδιαίτερο χώρο της καθημερινής μας ανάγκης.

Τα αγάλματα των εννέα Μουσών το 1936 επί δημαρχίας Κωνσταντίνου Κοτζιά και ύστερα από παράπονα πολλών δημοτών αφαιρέθηκαν και μερικά χρόνια αργότερα, επί δημαρχίας του στρατηγού Παυσανία Κατσώτα, μοιράστηκαν σε άλλους δήμους της χώρας, ενώ ένα απ’ αυτά καταστράφηκε. Από τα εναπομείναντα οχτώ αγάλματα τέσσερα δόθηκαν στο Δήμο Καρδίτσας, δύο στις Καρυές Λακωνίας και δύο στην Αμοργό.