Greenwich

Το Βασιλικό Αστεροσκοπείο του Greenwich υπήρξε ένα από τα πιο ιστορικά αστεροσκοπεία του κόσμου και το αρχαιότερο αγγλικό. Ιδρύθηκε στις 10 Αυγούστου 1675, πάνω σε ένα λόφο, στη συνοικία Greenwich του Λονδίνου, απ’ το βασιλιά της Αγγλίας Κάρολο Β΄.  Ταυτόχρονα ο βασιλιάς θεσμοθέτησε τον επίζηλο τίτλο - θέση του Βασιλικού Αστρονόμου (Astronomer Royal), δηλαδή του διευθυντή του αστεροσκοπείου. Πρώτος Βασιλικός Αστρονόμος υπήρξε ο John Flamsteed  (19.08.1646 – 31.12.1719). Στόχος του νέου αστεροσκοπείου ήταν να «ασχοληθεί με την προσεκτικότερη φροντίδα και επιμέλεια στην ανόρθωση των πινάκων των ουράνιων κινήσεων και των θέσεων των απλανών (αστέρων), ούτως ώστε να ευρίσκεται το κάθε φορά ζητούμενο γεωγραφικό μήκος των τόπων, τελειοποιώντας έτσι τη τέχνη της ναυσιπλοΐας».

Το πρώτο πράγμα που έκαναν ήταν να επαληθεύσουν την εικασία ότι ο ρυθμός περιστροφής της Γης είναι σταθερός. Για να το επιτύχουν χρησιμοποίησαν δύο εκκρεμή - ρολόγια. Έτσι ξεκίνησε η καταγραφή του χρόνου στο Greenwich. Χρησιμοποιώντας αυτά τα ρολόγια ως σημείο αναφοράς, έφτιαξαν χάρτες με τα άστρα, για να εντοπίσουν τυχόν μετατοπίσεις των άστρων. Αυτό τους οδήγησε στη λανθασμένη αντίληψη ότι η περιστροφή της Γης είναι σταθερή και έφτιαξαν ναυτικούς χάρτες για όλα τα γεωγραφικά μήκη, με σημείο αναφοράς το Greenwich.

Μέχρι το 1770, όλοι οι θαλασσοπόροι χρησιμοποιούσαν τους χάρτες αυτούς. Οπότε, όταν έφτασε η ώρα να επιλέξουν το πρώτο μεσημβρινό (Γεωγραφικό μήκος 0) η επιλογή ήταν προφανής: Το Greenwich! 

Η βάση του γεωγραφικού μήκους, ο «Πρώτος Μεσημβρινός», γνωστός και ως «Μεσημβρινός του Greenwich», ορίσθηκε το 1851 και αναγνωρίστηκε διεθνώς το 1884 απ’ τη Meridian Conference, που πραγματοποιήθηκε στη Washington. Επί πολλές δεκαετίες σημειωνόταν με μια μπρούτζινη λωρίδα στην αυλή, που τώρα πια έχει αντικατασταθεί από λωρίδα ανοξείδωτου χάλυβα.

Ο παλαιός αστρονομικός «Πρώτος Μεσημβρινός» έχει αντικατασταθεί σήμερα από έναν πλέον σύγχρονο. Στη δεκαετία του 1940, οι επιστήμονες έπαψαν να στηρίζονται στα τοπικά δεδομένα κάθε περιοχής και ανακάλυψαν ότι η Γη μείωνε ή αύξανε ταχύτητα. Επομένως ο ουρανός κατά τη διάρκεια της νύχτας δεν παρέμενε σταθερός. 

Η μετάβαση από τα πολλά τοπικά δεδομένα σε ένα παγκόσμιο σφαιροειδές, προκάλεσε τη μετατόπιση όλων των γεωγραφικών συντεταγμένων κατά πολλά μέτρα, σε μερικές περιπτώσεις μάλιστα ξεπέρασαν τα τετρακόσια μέτρα. Ο σημερινός «Πρώτος Μεσημβρινός», αυτών των σύγχρονων συστημάτων, βρίσκεται περίπου εκατό μέτρα ανατολικότερα απ’ τον παλιό αστρονομικό μεσημβρινό του Greenwich, ο οποίος αναπαριστάται με τη μεταλλική λωρίδα, η οποία αντιστοιχεί σήμερα σε γεωγραφικό μήκος 5,4΄΄ (δευτερόλεπτα της μοίρας) Δυτικό.

Ο «Μέσος Χρόνος Greenwich» (GMT) βασιζόταν κάποτε σε αστρονομικές παρατηρήσεις προσδιορισμού του χρόνου, οι οποίες γίνονταν στο Αστεροσκοπείο του Greenwich (έως το 1954). Μετά ο GMT προσδιοριζόταν από παρατηρήσεις που γίνονταν σε άλλα αστεροσκοπεία. Ο GMT ονομάζεται πλέον επισήμως «Παγκόσμιος Χρόνος» (UT), και αστρονομικά υπολογίζεται από παρατηρήσεις εξωγαλαξιακών ραδιοπηγών. Στη συνέχεια μετατρέπονται οι παρατηρήσεις αυτές σε διάφορες μορφές, όπως η «Συντονισμένη Παγκόσμια Ώρα» (UTC), η οποία από το 1986 έγινε η προτιμώμενη παγκόσμια ώρα. Ο συντονισμός της γίνεται στο Παρίσι και βασίζεται στις μετρήσεις ρολογιών σε 25 χώρες του κόσμου.

Σήμερα πλέον το «Βασιλικό Αστεροσκοπείο του Greenwich» δεν υφίσταται ως επιστημονικός οργανισμός ή ίδρυμα, αφού διέκοψε τη λειτουργία του το 1998, όταν μεταφέρθηκαν τα αστρονομικά του όργανα και το επιστημονικό του προσωπικό στο Αστεροσκοπείο του Σάσεξ. Τα παλαιά κτίσματα στο Greenwich λειτουργούν σήμερα ως μουσείο, τμήμα του Εθνικού Ναυτικού Μουσείου.