Από την Πόλη έρχομαι και στην κορφή κανέλα

 

Η έκφραση αυτή αποτελεί ίσως τη χαρακτηριστικότερη πρόταση για την περιγραφή της ασυναρτησίας.

Ο Γιάννης Βλαχογιάννης (Άπαντα, τόμος 3ος) γράφει τα εξής: «Ίσαμε το σωτήριο έτος 1486 (που άνοιξε ο δρόμος της Καλής Ελπίδας) τα μυρουδικά των Ινδιών, πιπέρια, γαρούφαλα, κανέλες και η άλλη συντροφιά τους η μπαχαρική, είχε ένα μοναχό λιμάνι στη Μεσόγειο, κι αυτό ήταν η Αλεξάντρεια και σ’ αυτό πλήρωναν το κουμέρκι τους. Εδώ ίσα - ίσα αρχίζει ο μύθος, που επιμύθιο θα ‘χει την παροιμία της Πόλης και την κανέλα της. 

Ένας κάποιος έμπορος ή εφοπλιστής - συχνά οι δύο κάνουν ένα πρόσωπο, και Χιώτης αυτός θα ήταν, αφού η μαρτυρία θέλει την παροιμία Χιώτικη και οι Χιώτες είναι πονηροί μα και τρελοί, ποιος λίγο, ποιος πολύ, μπορεί να ‘τανε και Γενοβέζος, ή ό,τι άλλο θέλετε, πάντα όμως ναυτικός που πρώτη φορά έκανε το εμπόριο των μπαχαρικών και πρώτη φορά έπιανε στο λιμάνι της Αλεξάντρειας, - με το καράβι του φορτωμένο την Ινδιάνικη πραμάτεια του, φουντάρισε στη Χίο: με το αρίβο του, ο κουμερκιάρης του νησιού (τελώνης) άνοιξε τ’ αμπάρι, εξέτασε το φορτίο, είδε απάνω - απάνω την κανέλα και κατάλαβε. Ρώτησε αθώα τον καπετάνιο…

- Από πού έρχεσαι;

- Από την Πόλη.

Ο κουμερκιάρης γέλασε, γύρισε στους άλλους γύρω και είπε, σαν να το ‘λεγε στον εαυτό του: «Ορίστε, από την Πόλιν έρχομαι και στην Κορφή κανέλα». Ο καπετάνιος, δηλαδή, για να γλιτώσει το τελώνιο της εισαγωγής από το εξωτερικό, τέλεια άπειρος του Μεσογειακού εμπορίου, νιόβγαλτος θαλασσοπόρος, άπραγος πραματευτής, καπετάνιος του γλυκού νερού, την έπαθε Χιώτικη. Μπορεί να ήτανε και Χιώτης, καθώς είπα, που πρώτη φορά καταπιανόταν με εμπόριο των μπαχαρικών. Οι Χιώτες οι τετραπέρατοι σ’ αυτές τις δουλειές, θα γελάσανε με την καρδιά τους για το πάθημα του ανόητου πατριώτη τους, κατάσχεση φορτίου και του καραβιού, ακόμη και φυλάκιση».
Ο Ι. Βαλαβάνης προσπάθησε να την εξηγήσει τη φράση αυτή πλάθοντας ολάκερο μύθο, πως τάχα ένα παλικάρι, γυρίζοντας από τα ξένα, έγραψε στην αγαπημένη του τα λόγια αυτά: «Από την Πόλιν έρχομαι και στην κορφή καν’ έλα».
Αυτή η ανοησία η καλαμπουρική θυμίζει την άλλη, που άλλος λογιότατος θέλοντας να εξηγήσει τη φράση «και πράσινα άλογα», έπεσε και αυτός στο λάκκο του καλαμπουριού, εξηγώντας (πράσιν άλογον).

Έτσι, ο Γιάννης Βλαχογιάννης παραδέχεται, λοιπόν, πως η φράση είναι Χιώτικη και δεν παραδέχεται την εξήγηση του Ιωακείμ Βαλαβάνη (καν’ έλα). Βγήκε, λέει, από ιστορικό περιστατικό που λησμονήθηκε. 

Πάντως σύμφωνα με άλλες ιστορικές μαρτυρίες, η πραγματική μορφή της φράσης είναι: «Από την Πόλη έρχομαι και στην κορφή καν’ έλα», που σημαίνει: «Έρχομαι από την Κωνσταντινούπολη και σε προσκαλώ να έρθεις στην κορυφή».

Η έκφραση αυτή ήταν ένα μήνυμα που αντάλλασαν μεταξύ τους οι Σταυροφόροι (προφανώς, το 1204 κατά την Α΄ Άλωση), όταν επέστρεφαν από την κατακτημένη πλέον Κωνσταντινούπολη και καθόριζαν ως σημείο συνάντησης τους την κορυφή ενός λόφου.

Όσο για την συνέχεια της φράσης... «και βγάζω το καπέλο μου να μη βραχεί η ομπρέλα μου», προφανώς αποτελεί νεότερη προσθήκη όσων δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι σχέση είχε η Πόλη με την κανέλα.