Η γερμανική εισβολή στην Ελλάδα μέσα από τις γελοιογραφίες (Μέρος B')

"Η γερμανική κουλτούρα έρχεται στην Ελλάδα!"

Σκίτσο του Zec στην εφημερίδα "Daily Mirror".

"Η ΚΑΘΟΔΟΣ ΤΩΝ ΟΥΝΝΩΝ"

Οι παραμονές της γερμανικής εισόδου στην Αθήνα

Ξημέρωνε 21 Απριλίου του 1941, όταν η Λουφτβάφε άρχισε  να βομβαρδίζει συστηματικά την περιοχή γύρω από την Αθήνα. Ο κύριος όγκος των βομβαρδισμών επικεντρώθηκε στην περιοχή από τον όρμο των Μεγάρων μέχρι τον Πειραιά, τη Σαλαμίνα και την περιοχή του Ναυστάθμου. Στόχος ήταν οι συγκοινωνιακοί κόμβοι και τα πλοία του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού.

Είχε προηγηθεί η υποχώρηση και παράδοση της ελληνικής Πρώτης Στρατιάς, που εν τω μεταξύ επιχειρούσε στην Αλβανία. Μετά και την κατάληψη των Ιωαννίνων (19 Απριλίου), ο Γεώργιος Τσολάκογλου, μετέπειτα πρώτος κατοχικός πρωθυπουργός, συνειδητοποιώντας την τραγικότητα της κατάστασης, προσφέρθηκε να παραδώσει τον στρατό του που αποτελείτο από 14 μεραρχίες.



Υποχωρούντες Έλληνες στρατιώτες (Απρίλιος 1941)

Ενώ μαινόταν ο βομβαρδισμός των δυτικών παραλίων της Αττικής, στο ιστορικό πέρασμα των Θερμοπυλών επιχειρείτο ένας πραγματικά τιτάνιος αγώνας: οι βρετανικές δυνάμεις, υπό τους στρατηγούς Γουίλσον, Φρέιμπεργκ και Μακέι, έδιναν μάχη για να καθυστερήσει όσο το δυνατόν περισσότερο η γερμανική κάθοδος. Το μέτωπο δεν άντεξε περισσότερο από μερικά εικοσιτετράωρα και το πρωί της 23ης Απριλίου δόθηκαν οι εντολές της υποχώρησης. Η 6η Νεοζηλανδική και η 19η Αυστραλιανή ταξιαρχία θα κρατούσαν τα περάσματα τόσο, ώστε να καταφέρουν οι άλλες μονάδες να αποσυρθούν. Στις 24 Απριλίου το προγεφύρωμα των Θερμοπυλών, όπου οι δυνάμεις της Βρετανικής Κοινοπολιτείας είχαν δημιουργήσει οκτώ ημέρες πριν, δέχτηκε την ισχυρή επίθεση των Γερμανών.

Με αντικειμενικό στόχο την καθυστέρηση των γερμανικών στρατιών και την υποχώρηση προς τις παραλίες εκκένωσης, οι Σύμμαχοι έστησαν μια οπισθοφυλακή στη Θήβα. Την ίδια ώρα, ο βομβαρδισμός της Δυτικής Αττικής συνεχιζόταν αμείωτος: στις 23 Απριλίου, γερμανικά αεροσκάφη καθέτου εφορμήσεως ξεκίνησαν τις επιθέσεις εναντίον του ναυστάθμου Σαλαμίνας, προξενώντας σημαντικές υλικές ζημιές και τη βύθιση δύο παροπλισμένων θωρηκτών, των "Κιλκίς" και "Λήμνος". 

Υπό το βάρος των καταιγιστικών αυτών εξελίξεων και εν όψει της επικείμενης εισόδου των Γερμανών στην πρωτεύουσα, ο βασιλιάς Γεώργιος Β' και ο πρωθυπουργός Εμμανουήλ Τσουδερός, εγκατέλεψαν άρον-άρον την Αθήνα, μεταβαίνοντας με υδροπλάνο από τον Σκαραμαγκά στα Χανιά.

Αυτά είναι, σε πολύ γενικό πλαίσιο, τα γεγονότα που συνόδευσαν τη γερμανική εισβολή στην Ελλάδα, σηματοδοτώντας μια περίοδο που έμελλε να έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες για την εξέλιξη της σύγχρονης ελληνικής πολιτικής και κοινωνικής Ιστορίας.



Καταστροφές από τον γερμανικό βομβαρδισμό του Πειραιά. Κατά τη διάρκεια του βομβαρδισμού ένα πλοίο που μετέφερε νιτρογλυκερίνη χτυπήθηκε, προκαλώντας τεράστια έκρηξη.
(Πηγή: Βικιπαίδεια)

"Η... ΚΟΥΛΤΟΥΡΕΝ ΕΡΧΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ".

Σκίτσο του Vicky, που δημοσιεύθηκε στο "News Chronicle". Αναφέρεται σε κάποιον βομβαρδισμό αρχαίων μνημείων από γερμανικά στούκας, που όμως δεν συνέβη ποτέ.

"ΟΙ ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΘΑ ΜΕΙΝΟΥΝ ΖΩΝΤΑΝΕΣ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ -

Η ΧΩΡΑ ΤΟΥ ΘΑ ΖΩΝΤΑΝΕΨΕΙ ΞΑΝΑ".

Ελεγειακό σκίτσο του George Whitelaw στην εφημερίδα "Daily Herald":

Αναγράφεται το εξής: "Υπάρχει καλύτερος θάνατος απ' το να αντιμετωπίσει κάποιος τρομακτική υπεροχή για τις στάχτες των προγόνων του και τους ναούς των θεών του;".

Στο παρακάτω σκίτσο, που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "Manchester Evening News" γίνεται ένας συσχετισμός με τη μάχη του Μαραθώνα το 490 π.Χ. Η λεζάντα αναγράφει: "Χαίρετε, νενικήκαμεν!". - Έτσι και ο Φειδιππίδης ο αγγελιοφόρος έφερε ασθμαίνοντας τα νέα για την ήττα της Περσίας στον Μαραθώνα, καθώς κατέρρεε πεθαίνοντας στα τείχη της Αθήνας". Σχεδιάστηκε από τον Hengest:

Ο Φωκίων Δημητριάδης φιλοτέχνησε το επόμενο σκίτσο με τους "ενδόξους νικητάς", γράφοντας τα εξής: "Μετά τη γερμανική επέμβαση, τσακισμένοι, ταλαιπωρημένοι, οι Έλληνες στρατιώται γυρίζουν στα σπίτια τους, αφού έγραψαν στα βουνά της Αλβανίας τη μεγαλύτερη εποποιΐα της ιστορίας μας.":



Σκίτσο από την εφημερίδα "Ελληνικόν Μέλλον" της 7ης Απριλίου 1941.

(Πηγή: Β. Νικόλτσιου, Α. Χαδιά, "Ρούπελ. Το οχυρό της ιστορίας και της μνήμης")

Η είσοδος των Γερμανών στην Αθήνα

"Εδώ ελεύθεραι ακόμα Αθήναι…

Έλληνες! Οι Γερμανοί εισβολείς ευρίσκονται εις τα πρόθυρα των Αθηνών.

Αδέλφια! Κρατήστε καλά μέσα στην ψυχή σας το πνεύμα του μετώπου.

Ο εισβολεύς εισέρχεται με όλας τας προφυλάξεις εις την έρημον πόλιν με τα κατάκλειστα σπίτια.

Έλληνες! Ψηλά τις καρδιές!".

...Με αυτά τα λόγια, ο εκφωνητής του Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών, Κωνσταντίνος Σταυρόπουλος, επιχειρούσε να δώσει κουράγιο στους Αθηναίους, οι οποίοι, κλεισμένοι στα σπίτια τους, περίμεναν την είσοδο των ναζιστικών δυνάμεων στην ελληνική πρωτεύουσα εντός της ημέρας.

Ξημέρωνε Κυριακή του Θωμά της 27ης Απριλίου 1941, όταν το λεκανοπέδιο ξυπνούσε τρομαγμένο από τον ήχο των γερμανικών αεροπορικών σμηνών που πετούσαν επιδεικτικά σε χαμηλό ύψος πάνω από τις γειτονιές της Αθήνας. Όλο το προηγούμενο βράδυ ακούγονταν υπόκωφοι θόρυβοι από τις εκρήξεις αποθηκών με πυρομαχικά σε Αθήνα και Πειραιά που καίγονταν για να μην πέσουν στα χέρια των Γερμανών. Ένα σκηνικό εφιαλτικό που θα μπορούσε να θυμίζει απόσπασμα ταινίας, αλλά αποτελεί μια πραγματικότητα που την έζησαν και την θυμούνται οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας...



Γερμανικό αναγνωριστικό αεροσκάφος HS 126 πετάει πάνω από την Αθήνα.

Μια μέρα πριν, η βρετανική οπισθοφυλακή που από την Θήβα φυλούσε τα νώτα των υποχωρούντων δυνάμεων της Βρετανικής Κοινοπολιτείας, υπερφαλαγγίσθηκε από το τάγμα μοτοσικλετών της 2ης Μεραρχίας Πάντσερ.

Συναντώντας μικρή αντίσταση, τις πρωινές ώρες της 27ης Απριλίου 1941 οι πρώτοι Γερμανοί μπήκαν στην Αθήνα, ακολουθούμενοι από τεθωρακισμένα οχήματα, άρματα μάχης και πεζικό.

Οι φάλαγγες των μοτοσυκλετιστών κατέβαιναν στο κέντρο της πόλης από τρεις κατευθύνσεις: τέρμα Πατησίων, Ιερά Οδός (από την Ελευσίνα) και Κηφισιά. Διέσχισαν τη λεωφόρο Κηφισίας, συνέχισαν στη Βασ. Σοφίας και περνώντας από το Μνημείο Αγνώστου Στρατιώτου ακολούθησαν τη λεωφόρο Αμαλίας και τη Διονυσίου Αρεοπαγίτου για να φθάσουν στην Ακρόπολη.



27 Απριλίου 1941. Οι γερμανικές στρατιωτικές δυνάμεις καταφθάνουν στην Αθήνα.
Στη φωτό: γερμανικά τανκς στα Προπύλαια της Ακρόπολης.



Ένα απόσπασμα, με επικεφαλής τον ίλαρχο Γιακόμπι, ανέβηκε στον Ιερό Βράχο και, αφού υπέστειλε την ελληνική σημαία, ύψωσε τη ναζιστική με τον αγκυλωτό σταυρό:

Η σβάστικα υψώθηκε επίσης στα Παλαιά Ανάκτορα, στη γερμανική πρεσβεία, στα ξενοδοχεία "Μεγάλη Βρετανία" και "King George", ενώ την ίδια ώρα γερμανικά αποσπάσματα καταλάμβαναν το δημαρχιακό μέγαρο, το ταχυδρομείο, το τηλεγραφείο, τα υπουργεία και διάφορα σημαντικά δημόσια κτίρια.

Καθ' όλο αυτό το διάστημα, ο -ελεύθερος ακόμα- αθηναϊκός ραδιοσταθμός μετέδιδε τα τελευταία μηνύματά του, σκορπίζοντας δάκρυα συγκίνησης στους Αθηναίους που παρέμεναν κλεισμένοι στα σπίτια τους:

"Προσοχή! Προσοχή!

Η πρωτεύουσα περιέρχεται εις χείρας των κατακτητών. Επάνω εις τον Ιερόν Βράχον της Ακροπόλεως δεν κυματίζει πλέον υπερήφανη η γαλανόλευκος. Αντ’ αυτής εστήθη το λάβαρον της βίας. Ο φρουρός της σημαίας μας, διαταχθείς να την υποστείλει διά να ανυψωθεί η γερμανική, ηυτοκτόνησε ριφθείς εις το κενόν από του σημείου όπου ευρίσκετο η γαλανόλευκος.

Ζήτω η Ελλάς!".

Mουσολίνι: "Ευχαριστώ, Αδόλφε! Τώρα πιστεύω πως μπορώ να τον καταφέρω".
Γελοιογραφία στη "Manchester Daily Dispatch" από τον Butterworth.

Λίγες ώρες μετά την είσοδό τους στην Αθήνα, οι Γερμανοί κατέλαβαν μεγάλες ποσότητες πετρελαίου, λαδιού και λιπαντικών, πολλές χιλιάδες τόνους πυρομαχικών, δέκα φορτηγά φορτωμένα με ζάχαρη και δέκα φορτία άλλων προμηθειών, καθώς και άλλο εξοπλισμό, όπλα και ιατρικές προμήθειες.

Η τελευταία πράξη της τραγωδίας για την γενέτειρα της αρχαίας ελληνικής δημοκρατίας παίχτηκε κατά την επίσημη παράδοση της πόλης στους κατακτητές από τον Ανώτερο Στρατιωτικό Διοικητή Αττικοβοιωτίας, Υποστράτηγο Καβράκο. Είχε άλλωστε προηγηθεί η συνθηκολόγηση του Γεώργιου Τσολάκογλου με τον γερμανικό στρατό στις 20 Απριλίου.

Στον αθηναϊκό ραδιοσταθμό ακούστηκε για τελευταία φορά ο εθνικός ύμνος. Λίγο πριν οι Γερμανοί καταλάβουν τους ραδιοθαλάμους του Ζαππείου, ο εκφωνητής του ραδιοσταθμού θα κλείσει αναγκαστικά τη μετάδοσή του προς τους Αθηναίους:

"Προσοχή!

Ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών ύστερα από λίγο δεν θα είναι ελληνικός. Θα είναι γερμανικός και θα μεταδίδει ψέμματα!

Έλληνες! Μην τον ακούτε!

Ο πόλεμός μας συνεχίζεται και θα συνεχισθεί μέχρι της τελικής νίκης!

Ζήτω το Έθνος των Ελλήνων!".

Η Ιστορία καταθέτει το στεφάνι της δόξας, όχι στον νικητή Χίτλερ, αλλά στον ηττημένο Έλληνα.
Σκίτσο του Middleton στην εφημερίδα "Birmingham Gazette".

Ολοκλήρωση της "Επιχείρησης Μαρίτα":
Η κατάληψη της Πελοποννήσου

Οι Γερμανοί είχαν ως άμεσο αντικειμενικό στόχο την αποκοπή της βρετανικής γραμμής υποχώρησης και την παράλληλη διασφάλιση του περάσματος των στρατιωτικών τους δυνάμεων στην Πελοπόννησο. Αυτό προσπαθήθηκε με μία από αέρος επιχείρηση, με σκοπό την κατάληψη των γεφυρών πάνω από τη διώρυγα της Κορίνθου.

Η επίθεση αρχικά κρίθηκε από επιτυχία, μέχρι που ένα βρετανικό βλήμα κατέστρεψε τη γέφυρα του Ισθμού.

Το 1ο Μηχανοκίνητο Σύνταγμα Πεζικού των ΕςΕς, το οποίο βρισκόταν σε επιφυλακή στα Ιωάννινα, κινήθηκε κατά μήκος των δυτικών παρυφών της Πίνδου μέσω Άρτας και Μεσολογγίου και διοχετεύτηκε στην Πελοπόννησο από την Πάτρα, προσπαθώντας να αποκτήσει πρόσβαση στον Ισθμό από δυσμάς.

Εν τω μεταξύ οι μονάδες της 5ης Μεραρχίας Πάντσερ, που κατάφεραν να περάσουν τον Ισθμό μέσω ενός πρόχειρου προγεφυρώματος, άρχισαν να καταδιώκουν τις εχθρικές δυνάμεις στην Πελοπόννησο. Κατευθύνθηκαν μέσω του Άργους προς την Καλαμάτα, από όπου  οι περισσότερες συμμαχικές δυνάμεις είχαν αρχίσει να αποχωρούν, έφτασαν στην νότια ακτή στις 29 Απριλίου, όπου τελικά ενώθηκαν με τις δυνάμεις των ΕςΕς που είχαν φτάσει από την Πάτρα.

Η γερμανική επίθεση πραγματοποιήθηκε με καθυστέρηση, εξαιτίας μικρών μαχών με αποκομμένες ομάδες βρετανικών στρατευμάτων, έτσι δεν κατάφερε να αποκόψει τον κύριο όγκο των βρετανικών δυνάμεων, που ανέρχονταν σε 50.000 άνδρες. Παρά την επιτυχή υποχώρησή τους, ωστόσο, η Λουφτβάφε επέφερε σφοδρά πλήγματα, βυθίζοντας τουλάχιστον 26 πλοία φορτωμένα με στρατιώτες. Οι Γερμανοί αιχμαλώτισαν στην Καλαμάτα περίπου 7-8.000 στρατιώτες από την Κοινοπολιτεία και τη Γιουγκοσλαβία, οι οποίοι δεν πρόλαβαν να διαφύγουν, ενώ ελευθέρωσαν πολλούς Ιταλούς αιχμαλώτους από στρατόπεδα αιχμαλώτων πολέμου.

Οι Γερμανοί "καθάρισαν" για χάρη των Ιταλών και με το παραπάνω... Η κατάκτηση της Ελλάδας θα ολοκληρωνόταν ένα μήνα αργότερα, με την κατάληψη της Κρήτης, ύστερα από μάχη σκληρή, που κόστισε σημαντικά στις ναζιστικές δυνάμεις. Η τριπλή γερμανο-ιταλο-βουλγαρική Κατοχή της Ελλάδας ξεκινούσε, σηματοδοτώντας μια νέα, ζοφερή, αλλά και κοσμογονική εποχή στη σύγχρονη νεοελληνική Ιστορία.



"Μην ανησυχείτε, ο Ρίμπεντροπ λέει πως είναι ανενεργό", λέει ο Χίτλερ στους επιτελείς τους για το αμερικανικό ηφαίστειο, ενώ ο Γκαίρινγκ δείχνει τον χάρτη της κατεχόμενης Ελλάδας.
Σκίτσο του Illingworth, στις 22 Μαΐου 1941.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Ο Μουσολίνι ως... "Loser" και "τζάμπα μάγκας".

 Αν υπάρχει ένα κοινό χαρακτηριστικό των γελοιογραφιών που αποτύπωσαν την γερμανική νίκη επί της Ελλάδας, αυτό είναι αναμφισβήτητα η στερεοτυπική απεικόνιση του Μπενίτο Μουσολίνι ως του μεγάλου... "loser" του πολέμου. Το "loser" εδώ πρέπει να εκληφθεί όχι μόνο ως "ηττημένος", αλλά και ως "χαμένος" με την ευρύτερη, ειρωνική έννοια. Σε μεγάλο βαθμό, ο χαρακτηρισμός αυτός δεν απέχει και πολύ απ' την πραγματικότητα. Η προκλητική απαίτηση  της Ιταλίας να περιλαμβάνεται και αυτή στην ανακωχή με την Ελλάδα (ενώ επρόκειτο για χώρα στρατιωτικά ηττημένη), καθώς και η παραχώρηση ελληνικών εδαφών σε αυτήν εκ μέρους της Γερμανίας, προκάλεσαν την χλεύη των γελοιογράφων (και όχι μόνο).

Οι παρακάτω γελοιογραφίες είναι ενδεικτικές για τον τρόπο με τον οποίο απεικονίστηκε ο "τζάμπα μάγκας με τις πλάτες του Χίτλερ"...

"Οι Έλληνες ζήτησαν ανακωχή από τη Γερμανία, αλλά αναμφισβήτητα τους ανάγκασα να συνθηκολογήσουν άνευ όρων".

Ο θεός του Πολέμου σκάει στα γέλια με τον Μουσολίνι, ενώ διαβάζει την

"Ελληνική Δόξα του 1940".

Γελοιογραφία του Strube στην "Daily Express".



"Η ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΟΥ ΚΑΙΣΑΡΑ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ"

Γελοιογραφία στο "Great Britain and the East" από τον Kem.

"ΚΑΘΕ ΣΚΥΛΙ ΕΧΕΙ ΤΗ ΜΕΡΑ ΤΟΥ"

"Φύλαξέ τον", λέει ο Γερμανός στο... σκυλάκι Ντούτσε.

Του Furnival από την "Lancashire Daily Post".

"Είσαι σίγουρος ότι τώρα είναι ασφαλές να μπω μέσα;".

Ο Μουσολίνι τρέμει να μπει στο κελλί της αλυσοδεμένης Ελλάδας.

Σκίτσο του Wyndham Robinson στη "Star".

"ΕΓΩ ΤΗΝ ΕΠΙΑΣΑ - ΕΣΥ ΦΥΛΑ ΤΗΝ!"

Ο Χίτλερ παραδίδει την "Ελληνική Τίγρη" στον έντρομο Μουσολίνι.

Η ανοιχτή πόρτα υπαινίσσεται τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουν οι κατοχικές

δυνάμεις από την αντίσταση του ελληνικού λαού.

Γελοιογραφία του Zec στην εφημερίδα "Daily Mirror".

Μουσολίνι: "Γιατί φτιάχνεις εκείνον και όχι εμένα;"

Χρόνος: "Φιλοτεχνώ ανδριάντες φημισμένων, όχι κακόφημων".

Του J. C. Walker από τη "Νews of the World".

*Όλες οι γελοιογραφίες προέρχονται από το "Ανθολόγιο Αντιφασιστικής Γελοιογραφίας" που διανεμήθηκε τον Οκτώβριο του 2009 μαζί με την "Ελευθεροτυπία", ενώ οι ιστορικές πληροφορίες έχουν ληφθεί από την "Βικιπαίδεια", το pare-dose.net και την πολεμική μονογραφία του Κωνσταντίνου Ε. Αβτζιγιάννης, "Η Γερμανική Εισβολή στην Ελλάδα. Απρίλιος 1941", των εκδόσεων Επικοινωνίες Α.Ε.

Πηγή: War of cartoons.blogspot.gr