«Ουαί τοις ηττημένοις» (Vae νictis)

Η φράση «ουαί τοις ηττημένοις» που σημαίνει «αλίμονο στους ηττημένους», είναι μία ιστορική φράση που είπε το 387 π. Χ. ο Γαλάτης αρχηγός, Βρέννος, όταν οι Γαλάτες που κατοικούσαν στην ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Ευρώπης, υπό την καθοδήγησή του, επέδραμαν στην Ιταλία, νίκησαν τους Ρωμαίους στη μάχη του Αλία ποταμού το 387 π. Χ. και κατέλαβαν την Ρώμη.

Οι Γαλάτες τότε με τον αέρα του νικητή και υπό την αρχηγία του αλαζόνα Βρέννου απαίτησαν λύτρα για να αποχωρήσουν από τη Ρώμη. Οι νικημένοι Ρωμαίοι όφειλαν να του παραδώσουν 1.000 λίβρες χρυσού (σχεδόν 330 κιλά χρυσός), ειδάλλως η Ρώμη θα παραδινόταν στις φλόγες των κατακτητών. Οι Ρωμαίοι, έντρομοι, συμφώνησαν να καταβάλουν τα λύτρα.

Όταν ο χρυσός που θα καταβαλλόταν ως λύτρα για την αποχώρηση των Γαλατών συγκεντρώθηκε, ο Βρέννος άρχισε να το ζυγίζει με τα δικά του σταθμά, τα οποία όμως ήταν διαφορετικά από τα ρωμαϊκά σταθμά, με αποτέλεσμα το ζύγι να μην γίνεται αποδεκτό απ’ τους Ρωμαίους που έβλεπαν να βγαίνει λειψή η ποσότητα των λύτρων, κάτι που σήμαινε πως έπρεπε να καταβάλουν περισσότερα λύτρα στον κατακτητή.

Ακολούθησε ένταση με τους Ρωμαίους να παραπονούνται πλέον ανοιχτά λέγοντας ότι ο Βρέννος δεν ήταν δίκαιος. Οργισμένος τότε ο Βρέννος πέταξε το σπαθί του πάνω στη ζυγαριά προσθέτοντας κυνικά επιπρόσθετο βάρος, κάνοντας τα δικά του σταθμά ακόμα βαρύτερα.

Τότε αναφώνησε τη διάσημη πλέον φράση «ουαί τοις ηττημένοις», Vae Victis στα Λατινικά, που σημαίνει αλίμονο στους ηττημένους, δηλαδή σε αυτούς που είχαν την ατυχία να ηττηθούν και που πρέπει να υποστούν τις συνέπειες της ήττας τους.

Σύντομα όμως οι όροι αντιστράφηκαν. Ο ιστορικός Λίβιος εξιστορεί ότι επειδή με τον νέο τρόπο υπολογισμού των λύτρων έλλειπε ακόμη το 1/3 του απαιτούμενου χρυσού, οι Ρωμαίοι ζήτησαν μικρή πίστωση χρόνου προκειμένου να το συμπληρώσουν. Στον διάστημα αυτό επέστρεψε ο τέως φυγάς Ρωμαίος στρατηγός Μάρκος Φούριος Κάμιλλος (Μarcus Furius Camillus) (446 - 365 π.Χ.) επικεφαλής ανασυνταγμένων και ενισχυμένων δυνάμεων και, κηρύσσοντας άκυρη τη συνθήκη παράδοσης της Ρώμης στους Γαλάτες, τους αντιμετώπισε και κυριολεκτικά συνέτριψε. Εξαιτίας της σπουδαίας του νίκης και του κινδύνου που διέτρεχε η πόλη ο στρατηγός δίκαια αποκαλείται δεύτερος Ρωμύλος και πατέρας της Ρώμης. Μάλιστα, εξαίροντας την πολεμική ορμή των Ρωμαίων στρατιωτών που υπερασπίστηκαν στη μάχη αυτή την πόλη τους, ο αρχηγός τους, Μάρκος Φούριος Κάμιλλος, είπε και το περίφημο:

«Με σίδερο και όχι με το χρυσάφι οι Ρωμαίοι στρατιώτες, γνωρίζουν να υπερασπίζουν την πόλη τους».

Η φράση Vae Victis χρησιμοποιείται και σήμερα και δηλώνει ότι ο ηττημένος βρίσκεται πλέον έρμαιο στα χέρια του νικητή και προφανώς δεν αναφέρεται πια μόνο σε πολεμικές ήττες.